مروری بر زندگی آیت الله خلخالی

آیت ماندگار- کمتر کسی است که با نام و آوازه آیت الله شیخ صادق خلخالی آشنایی نداشته باشد. او پس از به ثمر رسیدن انقلاب به فرمان رهبر انقلاب، امام خمینی(ره) به عنوان اولین حاکم شرع دادگاههای انقلاب در سراسر کشور منصوب شد و به محاکمه سران رژیم پهلوی پرداخت و آنها را به جوخه های اعدام سپرد.

اولین کسانی که در دادگاه او محکوم به اعدام شدند، عبارتند از: ارتشبد نصیری رئیس ساواک، سپهبد رحیمی فرماندار نظامی تهران، ناجی فرماندار نظامی اصفهان، خسرو داد فرمانده هوا نیروز و 20 تن دیگر... که در شب 24 بهمن ماه 1357 در پشت بام مدرسه رفاه تهران تیرباران شدند.

سپس محاکمه و اعدام امیرعباس هویدا نخست وزیر و دیگر سرسپردگان رژیم شاه و اشرار و قاچاقچیان موادر مخدر و سرکوبی غائله ­های کردستان و گنبد و خوزستان را در اوایل انقلاب به عهده داشت.

نام: محمد صادق

نام خانوادگی: صادقی گیوی

تاریخ تولد: 1305/5/1

محل تولد: شهرستان خلخال 

آیت ا... حاج شیخ محمد صادق گیوی، مشهور به خلخالی در گیوی از توابع خلخال در خانواده مذهبی دیده به جهان گشود. تحصیلات آغازین خود را در زادگاهش شروع کرد. پس از اخذ ششم ابتدایی جهت تحصیل علوم حوزوی به اردبیل رفت. یکسال در مدرسه حاج ملا­ابراهیم مشغول تحصیل بود و بعد به دستور پدرش به حوزه علمیه قم رفت و در آنجا با آقا مصطفی خمینی آشنا شد. وی پس از تکمیل تحصیلات سطوح مقدماتی و عالی و فلسفه، به درس خارج پرداخت.

وی به مدت 14 سال در درس امام خمینی شرکت جسته و اصول را دو دوره و نیم و فقه را از اول طهارت تا حدود و سپس مکاسب بیع را خوانده است.

شروع فعالیت­های سیاسی آقای خلخالی، از زمان تبعید امام خمینی بوده است. وی در همان سال تبعید امام، به زندان افتاد. بعد از آزادی یکسال به انارک یزد، دو سال به رودبار تبعید شد. او بعد از پایان سال های تبعید تا شهادت آقا مصطفی، در مقابله با حکومت پهلوی به نوبه خود نقشی را بازی کرد. بارها از طرف حکومت پهلوی به شهرهای مختلفی تبعید شد. چهار ماه به رفسنجان، دو ماه به لار فارس، چهار ماه به بانه و چهار ماه به بندرلنگه.

پس از آنکه امام به فرانسه هجرت کرد وی بیست روز در نوفل لوشاتو ماند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بنا به فرمان حضرت امام محاکمه سران رژیم پهلوی را به عهده گرفت هرچند که به گفته خودش اول با امام مخالفت کرد و گفت نمی­ خواهم در تاریخ از من به عنوان جلاد یاد شود ولی با تاکید امام این مسئولیت را پذیرفت. وی در مشاغل و سمت­هایی چون: حاکم شرع دادگاه­های انقلاب اسلامی(خوزستان)، سرپرست کمیته مبارزه با مواد مخدر، نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی دوره اول، دوم و سوم، نماینده مردم استان تهران در مجلس خبرگان دوره اول (هرچند که ایشان در مجلس شورای اسلامی دوره چهارم و دوره دوم مجلس خبرگان رهبری به دلیل عدم اعتقاد و التزام عملی به اسلام، توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شد.) و همچنین تدریس دروس خارج فقه برای جمعی از طلاب را به عهده داشت.

آیت ا... خلخالی در اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری از حامیان بنی صدر بود و خیلی سریع خط خود را از او جدا کرد. او یکی از منتقدین اصلی آیت ا... سیدکاظم شریعتمداری بود و او را بارها و بارها مرجع دربار و سرسپرده حکومت پهلوی خطاب می­ کرد. همچنین آیت ا... خلخالی بسیاری از نابسامانی­های اوایل انقلاب و حرکت­های منافقانه را از چشم دولت موقت می­ دید.

ایشان در خاطرات خود از پروژه جلوگیری از آوردن جنازه رضاخان به حرم حضرت عبدالعظیم می­ گوید. او اشاره می­ کند که به سمت فدائیان اسلام گرائیده شد و فدائیان اسلام به دنبال جلوگیری ورود جنازه رضاخان به سمت حرم بودند که نتوانستند به نتیجه برسانند، اما بنده با کمک دوستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مقبره سخت و سنگین را در طی چند روز انرژی طاقت فرسا نیست و نابود کردیم، هرچند که خیلی­ ها به دلایل مختلف مخالف این موضوع بودند.

یکی از مهمترین و جنجالی­ ترین دادگاههای او محاکمه امیرعباس هویدا بود. آیت ا... صادق خلخالی برخلاف بسیاری از انقلابیون اعتقاد داشت کسانی که در رژیم پهلوی کار مهمی به دست داشتند باید اعدام شوند. خیلی­ ها از جمله مهندس بازرگان به دنبال این بودند که از اعدام هویدا جلوگیری شود ولی خلخالی مثل تمام محاکمه­ های قبلی خود قاطعانه هویدا را اعدام کرد. او در خاطرات خود می­ گوید من خیلی­ ها را اعدام کردم و خیلی­ ها هم از زیر دست من در رفتند.

آیت ا... خلخالی در سالهای پایانی عمر خود به سمت انزوا رفت و منتقدین بسیار زیادی هم به مرور پیدا کرد هرچند او در جواب مخالفان خود می­ گوید ذره ­ای از کارهایی که کردم پشیمان نیستم و اگر به قبل برگردم این کارها را تکرار می­ کنم. ایشان در اواخر سالهای زندگی خود کتابی تحت عنوان ایام انزوا که شرح حال خودش بود را نوشت.

خلخالی مدتها به مرض پارکین سون مبتلا بود تا اینکه در پنجم آذر 1382 به دلیل ناراحتی قلبی و در سن 77 سالگی برای همیشه به خواب ابدی فرو رفت.

گردآورنده: محمد آیتی

منبع: رویداد24