بازار نشر در سالی که گذشت

سرویس ادبیات: بازار نشر در دوره محمود احمدی‌نژاد بازاری ورشکسته و بی‌رمق بود. از یک‌سو سختگیری‌های اکثراً بی‌مورد و سلیقه‌ای، ممیزی‌های گسترده و وسیع و طولانی بودن روند رسیدگی به آثار و ارائه مجوز و از سوی دیگر وضعیت معیشتی و اقتصادی نابسامان مردم دست در دست هم کابوس وار ترین دوران را برای حیطه چاپ و نشر ایران رقم‌زده بودند.
باروی کار آمدن دولت روحانی باآنکه وی اولویت اول خود و دولتش را رفع تحریم‌ها، بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران و توافق با گروه پنج بعلاوه یک قرار داده بود، اما از بخش فرهنگ و هنر نیز به‌تمامی غافل نبود. انتخاب هوشمندانه روحانی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به دنبال آن انتصاب‌های دقیق و کارشناسی شده علی جنتی در بخش‌های مختلف وزارتخانه، همگی نوید روزهای خوبی برای فرهنگ و هنر ایران‌زمین می‌دادند. نویدی که اکنون تا حدود زیادی به انجام رسیده و وادی فرهنگ، ادب و هنر ایران نه دورانی به‌تمامی ایده آل، اما دورانی به‌مراتب بهتر ازآنچه در دو دولت نهم و دهم بر آن گذشت را تجربه می‌کند.
بازار چاپ و نشر نیز پس از رکود وحشتناکی که در دو دولت نهم و دهم با آن روبرو شد، به‌خصوص در سالی که گذشت وضع و اوضاع به‌مراتب به سامان تری را می‌گذراند. ممیزی‌ها به شکل چشمگیری کمتر شده و دیگر شاهد این نیستیم که کتابی پس از ارائه به ارشاد، به شکل مثله شده به ناشر برگردانده شود. امروز ممیزی کتاب به حداقل رسیده و از آن مهم‌تر زمان رسیدگی و اراده مجوز نیز به شکل چشمگیری کاهش‌یافته. در دولت قبل برای رسیدن مجوز یک کتاب باید چیزی بین ۵ ماه تا یک سال منتظر می‌ماندیم درحالی‌که در دوره جدید، این زمان به زیر ۳ ماه کاهش پیداکرده. از این‌ها که بگذریم افزایش چشمگیر عناوین منتشرشده، فعالیت مجدد برخی ناشرین که در دو دولت قبل یا خواسته و یا به‌اجبار تعطیل‌شده بودند و رضایت نسبی فعالین عرصه چاپ و نشر را می‌توان از دیگر دستاوردهای وزارت فرهنگ و ارشاد دولت تدبیر و امید در این عرصه دانست.
البته دراین‌بین هنوز کاستی‌های فراوانی در این حیطه به چشم می‌خورد که رفع آن‌ها می‌تواند به رونق دوباره بازار کتاب ایران منجر شود. هنوز برخی آثار شاخص از نویسندگان سرشناس کشورمان از زیر تیغ سانسور و ممیزی نتوانسته‌اند جان به خلاصی ببرند. زوال کلنل شاید معروف‌ترین این نمونه‌ها باشد اما قطعاً تنها مورد نیست. از آن گذشته و همان‌طور که بسیارانی می‌دانند، رونق بازار هنر، ادب و فرهنگ ارتباط مستقیم با وضع معیشتی و اقتصادی مردم دارد. قطعاً بخش عمده‌ای از رکودی که هنوز بر بازار کتاب ایران به چشم می‌خورد و کار را به‌جایی رسانده که تیراژ کتاب به عدد شرم‌آور ۲۰۰ نسخه رسیده، نتیجه وضعیت هنوز نه‌چندان روبه‌راه اقتصادی مردم است. رونق اقتصادی می‌تواند کالاهای فرهنگی و هنری را دوباره به سبد خرید مردم برگرداند. از این‌ها گذشته حمایت از ناشرین خصوصی هنوز هم آن‌چنان‌که بایدوشاید انجام نمی‌شود. هرچه ناشرین دولتی در رفاه و بی‌دغدغه مشغول فعالیت‌اند، ناشرین خصوصی با هزار و یک مشکل و سختی ادامه راه می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند به ضرر بازار کتاب ایران باشد.
به‌طورکلی و با در نظر گرفتن جمیع جهات، باید گفت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید، علی‌رغم تمام مشکلات و نارسایی‌ها که البته بخش عمده‌ای از آن را باید در میراث بدشگون دولت قبل جستجو کرد،‌ درمجموع نمره‌ای نه بالا اما قبولی در عرصه کتاب و نشر می‌گیرد. هرچند که خود مسئولین نیز می‌دانند توقع اهالی هنر و فرهنگ از دولت روحانی و وزیر ارشادش بیش از آن چیزی است که اکنون رخ‌داده و حالا که با درایت تیم دیپلماسی دولت و شخص رئیس‌جمهور مناقشات بین‌المللی رفع شده و کشور بیش‌ازپیش در آرامش به سر می‌برد، وقت آن رسیده تا نگاه دولت به سمت مسائل داخلی چرخیده و توجه بیشتری به این بخش شود؛ که در این میان عرصه فرهنگ، ادب و هنر این سرزمین نیاز به توجه ویژه و اساسی‌تری دارد.

شماره 11 دوهفته نامه آیت ماندگار