هنر آزاد، هنرمند آزاد!

مرحوم جلال آل احمد در کتاب «خدمت و خیانت روشنفکران» هنرمندان را در دایره‌های متحدالمرکز در جایگاه مهم و نزدیک به مرکز روشنفکری می‌نشاند و تعریف می‌کند. هنر و هنرمند آزاد یک ویژگی و وجه تمایز بسیار روشن دارد و آن این است که هنر آزاد در خدمت مردم و هنرمند آزاد متعلق به توده‌های مردم است و باز به گفته جلال: «هنرمند هم از مردم است و هم در مردم» درست در مقابل آن هنر غیرآزاد که در خدمت غیر مردم و هنرمند غیرآزاد و وابسته از طایفه غیر مردم. در همین‌جا به خاطرم آمد این شعر زنده‌یاد احمد شاملو درباره شعر آزاد و شاعر آزاد:

امروز شعر حربه خلق است / زیرا که شاعران خود شاخه‌ای ز جنگل خلق‌اند / نه یاسمین و سمبل گلخانه فلان / بیگانه نیست شاعر امروز با دردهای مشترک خلق / او با لبان مردم لبخند می‌زند

و در مقابل آن این جمله طنز درباره شعر و شاعر غیرآزاد که می‌گوید: «شاعری وام گرفت شعرش آرام گرفت» اگر تنها و تنها متر اندازه‌گیری هنر و هنرمند آزاد، محبوبیت و مقبولیت هنرمند و آفرینش او در بین توده‌های مردم باشد به‌راحتی می‌توان هنرمند آزاد و محصول اندیشه و احساس او (هنر آزاد) را در یک اندازه‌گیری سهل و آسان به دست آورد و به معرض قضاوت مردم قرارداد. ارزش هنر آزاد و هنرمند آزاد در این است که: ۱- در راه آزادی و آزادی‌خواهی یک ملت قدم برمی‌دارد و خدمت روشنفکرانه می‌نماید ۲- در تاریخ پایدار و ماندگار می‌ماند ۳- در زمان خود و بعد از خود جریان ساز می‌شود ۴- در زمان خود و بعد از خود الگو و سرمشق دیگر هنرمندان می‌گردد ۵- در زمان خود و بعد از خود منجر به ایجاد سبک جدید و خلاقیت نو می‌شود و درست برعکس، آنچه از هنر و هنرمند وابسته و غیرآزاد باقی می‌ماند به دلیل توجیه ظلم ظالمان و جور حاکمان هیچ نیست جز لعن و نفرت بشریت و قرارگیری در جایگاه خیانت روشنفکران و این قضاوت تاریخ و داوری مردم هرگز پوشیده و پنهان نخواهد ماند.

شماره 12 دوهفته نامه آیت ماندگار