امنیت شغلی کجاست؟

آیت ماندگار- رهبر معظم انقلاب چندی قبل با تاکید بر رعایت حقوق کارگران نسبت به دستمزد عادلانه، پرداخت منظم و بدون تاخیر و ثبات اشتغال یعنی «امنیت شغلی» تاکید کردند. پیشتر نیز ایشان بارها بر امنیت شغلی کارگران تاکید کرده و شنیدن گزارش‌های امیدبخش از تولید را شیرین و جذاب خوانده بودند.

آنچه باعث اشاره به این موضوع شد وقایع تلخی است که این روزها در کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از هلدینگ‌های اقتصادی و بین‌المللی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گذرد. این کانون که پیشتر در دل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روزهایی آرام را می‌گذراند، یک‌باره در دهه ۹۰ با الحاق به وزارت میراث فرهنگی، دچار دگرگونی‌های زیادی شد تا جایی که اینک در خطر از دست‌دادن کلیه سرمایه‌های انسانی و اقتصادی است.

اخراج اخیر کارکنان پیشکسوت و متخصص کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی و ایجاد شایعات روزافزون برای تعدیل دیگر پیشکسوتان و کارکنان باقی‌مانده توسط مدیری تازه منصوب که به‌طور طبیعی این روزها باید مشغول مطالعه بر روی نحوه مقابله با بحران کرونا، توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری و استفاده از توان تخصصی کارکنان پیشکسوت بود، اما تمام هم و غم خود را معطوف به پاک‌سازی کانون  از نیروهای باسابقه کرده است، نویسنده را بر آن داشت تا در این نوشتار مستقیماً با دکتر مونسان که ریاست عالی مجمع این کانون را بر عهده دارد، فرآیندی از توصیه‌های سیاسی سیاستمداران بزرگ و فرازهایی از بیانات امامان معصوم را در خصوص حقوقی که کارمندان و کارگزاران بر ذمه مدیران و حاکمان دارند، آنه م در شرایط اقتصادی حاکم بر کرونا و سالی که از سوی مقام معظم رهبری به‌عنوان سال جهش تولید نام‌گذاری شده است، بازخوانی کنیم.

در اواخر سال گذشته کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی اقدام به تعدیل و اخراج برخی کارکنان با سابقه خود کرده است. این افراد نیز در نامه‌ای به وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و سایر مقامات، خواستار احقاق حقوق خود شده‌اند، اما ظاهراً نه تنها به این امر از سوی دستگاه‌های نظارتی و بازرسی رسیدگی نشده، بلکه به اذعان برخی مدیران و کارشناسان کانون، شایعه و شائبه تعدیل مابقی نیروها  نیز به‌دلیل عدم‌برخورداری از قرارداد، در حال قوت گرفتن است.

شدت انتقادات رسانه‌ای به‌جایی رسیده که امام جمعه اسالم نیز به این امر واکنش شدیدی نشان داده و از این امر به‌عنوان قلع و قمع پیشکسوتان توسط مونسان در سال جهش تولید و اهتمام مردم به آسیب‌دیدگان یاد کرده و خواهان توضیح وزیر شده است.

انتظار از دکتر مونسان که به متشرع و متدین‌بودن شهره شده است، ورود فوری به این امر، صدور دستورات لازم برای بازگشت نیروهای کانون و ارائه یک برنامه راهبردی برای تثبیت قرارداد نیروها  ‌‌‌و برخورد با افرادی است که برخلاف نظر صریح مقام معظم رهبری و رییس‌جمهور در شرایط کنونی با این قبیل امور شیرازه اداری کارکنان یک نهاد بین‌المللی را گسسته، انگیزه کار و تولید را از بین برده و هزینه‌های زائد برای نظام و دولت تدبیر و امید درست می‌کنند.

كتاب مشهور سیر الملوك در خصوص تبیین وظایف پادشاه و وزیرانش در امور مختلف مملكت‌‌داری برخوردار از سخنان نغزی است که می‌تواند راهنما و  فصل‌الخطاب این روزهای کاری وزارت میراث فرهنگی قرار گیرد.

نویسنده در کتاب نفیس خود در ابتدای بحث، نگاه مدیریتی را با شمه‌ای از نگاه پیامبر خاتم درباره مدیرانش آغاز می‌کند که در صورت تامل وزرا و مدیران ارشد کشورمان، منافع زیادی برای سیستم مدیریتی خواهد داشت. در بخشی از این کتاب آمده است: «در خبر از پیغامبر، صلی ا... علیه، چنان است كه هر كه را روز قیامت حاضر كنند، از كسانی كه ایشان را بر گروهی از مردم ریاست و فرماندهی و حكمرانی داشته، دست‌های او بسته بود. اگر عادل بوده باشد، عدلش دست او را گشاده كند و به بهشت رساند و اگر ظالم بود، جورش همچنان بسته، با غل‌ و زنجیر  به دوزخ افکند».

این توصیه مهم و ارزشمند، از آن روی بسیار مهم می‌نماید که نویسنده‌ متن، خود یكی از كسانی بوده كه به عنوان وزیری مقتدر هم بر شماری از زیردستان فرمان می‌رانده و هم در خدمت كسی بوده كه پادشاهی و حكمرانی بر شمار زیادی از مردمان ایران بزرگ سده پنجم هجری در ید قدرت و اختیار او بوده است.

از ابتدای تاریخ شکل‌گیری کانون از سال ۱۳۱۴ تعدیل و اخراج این همه کارمند اصلاً مسبوق به سابقه نبوده است، هرچند که در دولت دهم در حق برخی کارکنان جفاهایی صورت گرفت، اما به مصداق «الملک یبقی بالکفر و لایبقی بالجور»، سرانجام آن مقام «آمر و مجری آن دستور» در زندگی شخصی و اداری عاقبت بخیر نشدند. دستگیری و زندان و انفصال از خدمات دولتی هر دوی آن مقامات سابق در این داستان، فقط بخشی از این ماجرا بوده است.

جناب دکتر مونسان، وظیفه شما پدري براي زيردستان کانون است، تا دیر نشده جبران مافات نمایید. از آن‌جایی که این نوشته بنای هیچ قضاوتی را در این نوشتار نداشته و تنها به‌عنوان یک خبرنگار در صدد روایت ماجراست، از دکتر مونسان درخواست می‌نماید تا با ارائه یک برنامه جامع، نگرانی کارکنان کانون از نداشتن قرارداد را در سال جاری را با تثبیت قرارداد مرتفع نماید. طبق شواهد موجود به‌زودی این کرونای منحوس نیز رخت برخواهد بست و کانون دوباره به روزهای اوج اقتصادی نزدیک خواهد شد. تا جایی که باخبریم دکتر مونسان در جهان سیاست و رسانه به صداقت و کیاست شهره‌اند. حیف است که این نام وزین با از بین رفتن سرمایه انسانی کانون گره بخورد. سیره رسول مکرم اسلام حضرت محمد(ص) در زمان تصدی ایشان بر امت اسلامی الگویی پربار برای مدیران ما بوده و امام علی(ع) نیز در فرمان تاریخی خود به مالک اشتر نخعی، اصول مدیریت اسلامی را به  تفضیل بیان نموده‌اند که سراسر آن پر از توصیه و پند در خصوص اهتمام حاکمیت به حمایت از کارگزاران است.

از ویژگی‌های مدیریت کارآمد به‌خصوص در مدیریت اسلامی، رعایت حقوق هم‌قطاران و فرودستان است، چراکه اهتمام به کارگزاران نظام باعث افزایش انگیزش در بین نیروها شده و به تعالی خدمات می‌انجامد.

امام علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «مدیر و رهبر عادل و منصف،‌ پاسدار الهی در زمین است. پس در کارهای کارگزاران، کاوش و رسیدگی کن و بازرس‌های راست‌کار و وفادار بر آنان بگمار، نباید نیکوکار و بدکار نزد تو به یک‌پایه باشند که این امر نیکوکار را از نیکوکاری بی‌رغبت و بدکاران را به بدی وا‌می‌دارد و هر یک از ایشان را به آنچه گزیده است جزا بده .

کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی اینگونه که در سایت اطلاع‌رسانی خود ذکر کرده، در حوزه‌های صدور گواهینامه بین‌المللی، امدادخودرو، گردشگری و اقتصادی و سرمایه‌گذاری فعالیت دارد. این نهاد به موجب قانون ایجاد شده و درآمدهای آن نیز مهمل قانونی دارد. لذا این مهمل ایجاب می‌نماید که مولای پرهیزگاران(ع) در نهج البلاغه که جامع‌ترین دستور و منشور برای سیاست و مدیریت و ترسیم اصول اساسی و ویژگی‌های مدیریت اسلامی است، در عهدنامه خود به مالک اشتر درباره انتخاب مدیران لایق این‌گونه توصیه می‌کند: برای هر یک از کارها رییس و مدیری انتخاب کن، مسئولی که کارهای بزرگ او را مغلوب نسازد و زیادی کارها وی را پریشان و خسته نکند.

حسین اربابی مدیر جدید کانون، به‌جز مدیریت محلی در شیراز، سوابق اداری خود را از رهگذر حضور در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌دست آورده است. انتظار از این مدیر جوان این بود که وی در ابتدای  ورود به کانون با مدیران و کارکنان پیشکسوت، نشست‌های منظمی برگزار نموده و کانون را با درایت از بحران اقتصادی و کرونا عبور می‌داد، اما نه تنها چنین نشد، بلکه با توجه به تعجیل‌های صورت گرفته در مواجهه با کارکنان، ظاهراً کار از دست او نیز رها شده است.

انتظار از یک مدیر تازه منصوب، انجام مطالعات لازم جهت شناخت نسبی از توانمندی و ظرفیت‌های یک نهاد قدیمی همچون کانون اتومبیل‌رانی است.

برای پی بردن به این نوع عملکرد، یک‌بار دیگر از نگاه امام علی(ع) شرایط مدیران را بررسی و با شرایط فوق تطبیق می‌دهیم. اگر به شعار «سیاست ما عین دیانت ماست» اعتقاد قلبی داریم باید در سیاست‌های خود تجدیدنظر نموده و در این ماه مبارک رمضان که ماه استجابت دعاست، با بازگشت کارمندان به کانون و تثبیت شغلی آن‌ها، شیرینی این ماه را دوچندان نماییم.

ویژگی‌های یک مدیر لایق را می‌توان از نامه امام علی (ع) به مالک اشتر به‌دست آورد. در ذیل به برخی از  این ویژگی‌ها اشاره می‌گردد.

* مدیر خود را بنده خدا دانسته، خداترس و متقی باشد.

* مدیر باید عادل، میانه‌رو در حق بوده و منافع عوام را بر منافع خواص ترجیح دهد.

* مدیر باید بر کار کارگزاران نظارت دقیق داشته باشد .

* مدیر باید برنامه‌ریزی داشته باشد و کار امروز را به فردا نیندازد.

* مدیر باید در عزل و نصب کارگزاران از آزمایش و خطا بپرهیزد.

ما شیفتگان خدمتیم و نه تشنگان قدرت. حتماً این جمله شهید مظلوم بهشتی را بارها شنیده و خوانده‌ایم. مدیریت در مکتب اسلام برخلاف دیگر مکاتب، ارزش‌های نسبی و متعلق به زمان خاص نیست. هدف مدیریت در نظام اسلامی رضایت الهی و خدمت به مردم و حضور با مردم و در میان مردم‌بودن جهت رضایت خداوند متعال است.

امام علی(ع) می‌فرمایند: «در مورد وضع معیشتی آنان توسعه و گشایش بخش، زیرا این روش آنان را بر اصلاح خود نیرو می‌بخشد و ایجاد انگیزه بر پاک‌سازی خود می‌نماید و از دست درازی به بیت‌المال که در اختیار دارند بی‌نیاز می‌کند.»

از دیگر خصوصیات بارز مدیران و مسئولان این است که از مشکلات و معضلات شخصی و روحی کارکنان خود غافل نمانند. پیشوای نخست ما به مالک اشتر فرموده‌اند: «آنگاه به حد وافی نیازمندی‌های آنان را تامین کن که این خود امکان می‌دهد که در اصلاح خویش بکوشند و از تصرف در اموالی که در اختیارشان می‌باشد بی‌نیاز گردند، حجت را بر آنان تمام می‌کند که عذری برای مخالفت با امر تو یا خیانت به امانت تو نداشته باشند.»

انتخاب مدیران و کارگزاران اصلح چه در بخش دولتی و چه در سازمان‌های خصوصی دارای اهمیت بسیار می‌باشد. به‌منظور انتخاب اصلح، باید معیارهایی وجود داشته باشد تا مدیران و کارگزاران با آن معیارها سنجیده و ارزیابی شوند.

امام علی(ع) سوابق کاری افراد را در گزینش مدیران دقیقاً مورد توجه قرار می‌داد. در این مقام نیز در سطور بالا درباره ویژگی‌های مدیر اسلامی نکاتی مورد توجه قرار گرفت.

امام سجاد(ع) درباره حقوق زیردستان مي‌فرمايد: «اما حق زيردستان حکومت آن است که بداني آن‌ها به‌خاطر ضعف خود و نيرومندي تو رعيت گشته‌اند. پس بر تو واجب است که درباره آنان به عدالت رفتار کني و براي آنان مانند پدري مهربان باشي و خطاهاي آنان را که جاهلانه مرتکب شده‌اند ببخشيد و همچنين در مقابل کيفر بدي آن‌ها شتاب نکني و خدا را به‌واسطه قدرتي که به تو داده است شکرگزار باشي.»

کمی بیشتر از یک سال دیگر دولت تدبیر و امید در عمل صندلی ریاست‌جمهوری را به دولتی همسو یا ناهمسو با خود سپرده و وزرا و مدیران ارشد این دولت از جهان سیاست خداحافطی خواهند کرد. کارنامه این مدیران هر چه که باشد، به ضرورت جهان رسانه تا سال‌ها باز خواهد بود و در افکار عمومی و وجدان کاری حرفه‌ای قضاوت خواهد شد. به‌خصوص در حوزه دوری از ظلم به کارمندان و ایجاد قسط و عدالت که امروز بیش از هر زمان دیگر به‌خصوص در نظام جمهوری اسلامی ضرورت این موضوع احساس می‌شود، زیرا نظام مقدس جمهوری اسلامی برای رسیدن به اهداف و آرمان‌های جدید خود نیازمند نیروهای متخصص و کاردان است که دارای ویژگی‌های تعهد و عدالت‌خواهی باشد که اگر این خلاء ایجاد شود، نظام اسلامی با چالش‌های اجرایی و قانونی روبرو می‌شود.

دین مبین اسلام برای عاقبت‌نگری در کارها که در واقع نوعی نگرش بر آینده است و از اصل آینده‌نگری سرچشمه می‌گیرد اهمیت فراوانی را قائل است. لذا بخشی از موفقیت‌های مدیر به این موضوع بستگی دارد که برای آینده تا چه مقدار برنامه‌ریزی و فکر کرده است؟

یکی از نتایج عاقبت‌اندیشی و آینده‌نگری مدیران در سازمان‌ها، آرامش خاطر و جلوگیری از پشیمانی به‌خصوص پس از پایان خدمت است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «عاقبت‌اندیشی پیش از شروع کار، تو را از پشیمانی در امان نگه می‌دارد.»

این اشارت می‌تواند راهگشای نگاه ما به این قبیل افراد باشد که برای تثبیت مدیریت خود می‌توانند هر عملی از جمله اخراج کارکنان پیشکسوت را رقم بزنند. اما جهان، دار مکافات است.