بررسی عملکرد و رویکرد معاونت امور زنان وخانواده ریاست جمهوری

آیت ماندگار- اقتصاد مقاومتی نوعی تدبیر هوشمندانه بوده ،که از سوی رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله العالی) مطرح شد كه این مفهوم برای مقاوم سازی، بحران‌زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای موجود در اقتصاد عنوان گردید. درواقع اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که دو ویژگی اساسی دارد:

1-در برابر تهدیدها و ترفندهای دشمن مقاوم است و کمتر آسیب می بیند.

2-تهدید را تبدیل به فرصت کرده و در وضعیت تهدید رشد می کند.

عملکرد و رویکرد معاونت امور زنان وخانواده ریاست جمهوری (به عنوان یکی از مهم ترین دستگاههای مسئول در حوزه زنان در کشور)در ارتقا بخشیدن به جایگاه ونقش زنان در اقتصاد مقاومتی مورد اشاره و تحلیل است. 

لازم به ذکر است که،معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به این دلیل انتخاب شده است که در بخش زنان در کشور این معاونت دارای اختیارات گسترده و وسیعی است و می تواند با توجه به عضویت در ستاد اقتصاد مقاومتی، نقش موثری در افزایش بخشیدن به حضور زنان در توسعه اقتصادی کشور،ایفا نماید.

معاونت امور زنان و خانواده برنامه ودستورالعمل مشخصی برای پیگیری و اجرای سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی را نداشته است. اما با شروع به  کار دولت دوازدهم ازمردادماه1396،معاونت امور زنان دستور العملی را تحت عنوان برنامه "زنان، خانواده و توسعه پایدار"ابلاغ کرد. ودر این ابلاغیه به مواردی اشاره شده است که می توان از آن به عنوان رویکرد دولت در حوزه زنان و اقتصاد نام برد .

1- ارزش گذاری کار خانگی زنان و لحاظ کردن آن در حساب‌های ملی

2- توازن میان کار و زندگی با تصویب بسته جامع حمایتی زنان شاغل

3-تصویب سند سیاستی– اجرایی اشتغال پایدار زنان

4- توسعه مشارکتی و توانمندسازی زنان روستایی برای حفاظت از محیط زیست و منابع آب

5- پیگیری اشتغال زنان فارغ التحصیل رشته های محیط زیست

6- حمایت از تعاونی‌ها و صندوق‌های اعتباری خرد زنان روستایی و عشایر

7-پیگیری استانداردسازی تولیدات زنان روستایی برای توسعه صادرات، تجاری سازی و اشتغال پایدار از دستگاههای مسئول

8-حمایت از بازاریابی تولیدات صنایع دستی زنان سرپرست خانوار

9- تقویت نظارت بر بخش خصوصی و حمایت از زنان شاغل در بخش غیررسمی

10-اجرای طرح جامع توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار

 همچنین براساس گزارش های رسمی اعلام شده،معاونت امورزنان وخانواده ،قراردادها و تفاهم نامه هایی با برخی از ارگانها و سازمان های دولتی و غیردولتی برای انجام فعالیت مشترک وحمایت اززنان در حوزه های مختلف،ثبت کرده است.حمایت از سازمانهای مردم نهاد و اولویت دادن به مسئله مهم توانمندسازی زنان به ویژه حمایت اززنان سرپرست خانوار نیز از دیگر شاخصها و برنامه های مهم،معاونت امور زنان در حوزه اقتصاد مقاومتی اعلام شده است.

مطلب قابل توجه این است که،در بیشتر قرارادهای منعقد شده فی ما بین معاونت امور زنان و خانواده  و سایر دستگاهها و ارگانها، بندهای مشترک،درخصوص مسائل و دغدغه های مهمی مانند، ساماندهی مشاغل خانگی و ارائه تسهیلات با روش های مختلف ازجمله حمایت از صندوق های اعتباری خرد ویا ایجاد بستر برای بازاریابی محصولات، همواره مطرح شده ومورد تاکید بوده ومقرر شده است تا براساس تعهدات صورت گرفته ،سرمایه گذاری های لازم،برای رفع مشکلات زنان، انجام شود.

 یادآوری این نکته مهم است که،به عنوان یک راهبرد،از سوی مسئولان دولت مکرراعلام شده است که:امروز در روند توسعه كشور وپیشبرد سیاست های اقتصاد مقاومتی، باید زنان مشاركت گسترده تری داشته باشند ومگر می شود نیمی از اعضای یك كشوردرخانه بمانند ودر صحنه كار و تلاش، حضور نداشته باشند و آن كشور بتواند از لحاظ اقتصادی پیشرفت كند.»

با توجه به حضور معاونت امور زنان در ستاد فرماندهی اقتصادمقاومتی، وظایف و تکالیفی نیز ازسوی ستاد ،برای معاونت تعریف و ابلاغ شده است.

 طبق دستورالعمل صادر شده از ستاد اقتصاد مقاومتی ،کارگروه های 9 گانه ای با عضویت،دستگاه ها و نهادهای عضو ستاد اقتصاد مقاومتی تشکیل شد. و بنابر این موضوع،معاونت امور زنان نیز در 4کارگروه عضویت پیدا کرد.

اسامی کارگروهها محورها و اولویت‌هایی که می‌بایست در دستورکار ،کارگروهها قرار گیردعبارتند از:

الف:«کارگروه بهبود معیشت ورفاه اجتماعی» 

ب:«کارگروه تقویت درونزایی و رونق تولید» 

ج:«کارگروه گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی» 

د: « کارگروه سازگاری با تحولات زیست محیطی»

الف- حمایت از معیشت اقشار آسیب‌پذیر، مدیریت آثار تحریم،استفاده حداکثری از توان داخلی، شناسایی و اولویت‌بندی و تکمیل حلقه‌های مفقوده زنجیره ارزش ،اصلاح نظام توزیع کالا،کاهش وابستگی تولید به واردات، امنیت غذا ودرمان و تولید محصولات، راهبردتوسعه معدن و صنایع معدنی، اصلاح سیاست‌های تجاری و صنعت، تقویت فرهنگ مدیریت جهادی ،تشویق همکاری‌های جمعی و مشارکت آحاد مردم در اقتصاد ،اصلاح رفتارهای فعالان اقتصادی و خانوارها،مقابله با بحران کم‌آبی،پیشگیری و کاهش آلودگی‌های زیست محیطی،مقابله با ریزگردها ،مقابله با فرونشست دشت‌ها،مقابله با فرسایش خاک و بیابان‌زایی،پیشگیری از آثار مخرب وقوع سیلاب ها و عوارض جوی

ب-«کارگروه تقویت درونزایی و رونق تولید» 

ج-«کارگروه گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی» 

 د-« کارگروه سازگاری با تحولات زیست محیطی»

- تداوم اجرای طرح های توان  افزایی اقتصادی زنان به خصوص زنان سرپرست خانوار

 - توان افزایی و هم افزایی ۲۷۰۰ تشکل زنان و خانواده کشور

 - پیگیری لوایح پیشنهادی مبنی بر اصلاح قوانین

 - اقدام برای پیشگیری از آسیب های زنان و خانواده ها با توسعه طرح ارتقا تاب آوری اجتماعی

 - توسعه فعالیت های توان افزایی اقشار دختران، زنان روستایی، دانشجویان، دانش آموزان و زنان زندانی

 - توسعه همکاری های بین المللی و ارائه آمار پیشرفت های زنان کشور

ازبررسی  نحوه عملکرد واقدامات انجام شده توسط معاونت امورزنان در حوزه اقتصاد مقاومتی نکات مهم زیر قابل اشاره است:

ازنظر برخی کارشناسان در زمینه نقش زنان در اقتصاد مقاومتی لازم است به صورت كلان نگاه كرد و در چند سال آینده فراتر از بحث اقشار مختلف در حوزه اقتصاد مقاومتی، ازسوی مسئولان و دستگاهای مربوطه به چند سرفصل مهم و راهبردی برای تولید كلان ملی اشاره شود و در این سر فصل های كلان، مزیت نسبی و لزوم حضور جدی تر زنان تعریف شود. چرا كه بدون توجه به این عوامل نمی توان از جامعه، خانواده ها و یا افراد به صورت زن یا مرد توقع جدی داشت تا راهبردهایی برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی ارائه دهند.

وظیفه دولت تعیین راهبردهای تولیدی و اصلاح الگوی مصرف و سیاست های منسجم فرهنگی و اقتصادی است و تا این امر محقق نشود جامعه در زمینه اقتصاد مقاومتی در حوزه بحث های تئوری و نظریه پردازی باقی می ماند.

درهمین راستا بایدگفت:تا کنون متاسفانه مشاهده نشده است که،توسط مسئولان اجرایی در حوزه اقتصادمقاومتی از جمله معاونت امور زنان و خانواده،سیاستهای راهبردی وکلان درحوزه اقتصاد مقاومتی در میان مدت وبلند مدت تدوین شده باشد و چشم انداز و افق آینده ترسیم شده باشد.وبه همین علت،شاهدسردرگمی وچالش و حتی تناقض در عملکرد دستگاههادر حوزه اقتصاد مقاومتی به ویژه درحوزه زنان هستیم. نداشتن استراتژی وهمزمان تعدد مراکزتصمیم گیروسیاست گذار درحوزه زنان،و نبود انسجام وهماهنگی  بین دستگاهها باعث شده است که درمواردگوناگون اختلافات بین دستگاهها افزایش یابد ومشکلات به طورخاصی بیشترشده است

براساس بررسی هایی که به صورت موشکافانه درخصوص عملکرد معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در حوزه اقتصاد مقاومتی انجام شده است ، موارد ذیل را میتوان از جمله اشکالات وارده و انتقادات نام برد.

1-عدم برنامه ریزی برای انجام اقدامات عملیاتی و کاربردی مبتنی برایجاد فضای گفتمانی مناسب و فرهنگسازی درحوزه اقتصاد مقاومتی در کشور و به ویژه در بین بانوان وخانواده ها

2-با وجود ترویج سیاست گفتگوی ملی خانواده توسط معاونت امور بانوان و عضویت درکارگروه گفتمان سازی ستاد اقتصاد مقاومتی، اما دررسانه های ملی و یاحتی در فضای مجازی وسایررسانه ها درخصوص ترغیب و تشویق خانواده ها در خصوص آشنایی بیشتر با سیاستهای اقتصاد مقاومتی،هیچ عملکردوفعالیتی، مشاهده نمیشود

3- معاونت امور زنان هیچ اقدام موثری در دریافت طرحهای مختلف از نخبگان و فرهیختگان کشوربه ویژه بانوان با هدف استفاده ازظرفیت موجود دراستعدادهای کشوربرای رونق و توسعه اقتصاد مقاومتی انجام نداده است.

4- در طی شش سال گذشته هیچ لایحه ای  با موضوع اقتصاد مقاومتی و زنان،ارائه نشده است.وعملا این موضوع مهم در دولت به ویژه معاونت امور زنان به عنوان دغدغه اصلی و مهم محسوب نشده است.

5- در دولت تدبیر و امید، مصوب شد که سی درصد از پستهای مدیریتی درکل کشور بر عهده بانوان گذاشته شود.و تا حدود زیادی هم با پیگیریهای ویژه معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری این موضوع عملیاتی شد اما،مشاهده میکنیم علیرغم ایجاد تغییرات در حوزه مدیریتی ،هنوز مشکلات فراوان در حوزه اشتغال زنان به ویژه در بخشهای تولیدی و کشاورزی وجود دارد.و حلقه های مفقوده بین ارتقای جایگاه زنان در پستها و از دست رفتن مشاغل برای زنان در حوزه های مختلف وجود دارد.شاید بتوان عدم نظارت کافی وعدم استفاده صحیح ازتوانمندی زنان درعرصه های مختلف را ازجمله مفقوده ها دانست

6-عدم پیگیری مسائل اولویت دار حوزه زنان در بخش اقتصاد مقاومتی مانند،ارزش گذاری برای کارخانگی زنان و یا بیمه زنان خانه دار

7-وجود ارتباطات خاص بین مسئولان معاونت زنان امور زنان و برخی افراد نفوذی داخلی و خارجی باگرایشات فمینیستی،موجب بروز مشکلات جدی در حوزه زنان شده وآسیب ها وخسارت هایی را هم در بخش فرهنگی وتغییر سبک زندگی و هم در اقتصاد به کشور و نظام اسلامی وارد کرده ویکی از مهم ترین موانع و چالش ها در حوزه توسعه اقتصاد مقاومتی شمرده می شود.

سیاست های اقتصاد مقاومتی فرصتهای زیادی را هم به مردم وهم به مسئولان داده و راهکارهای مناسب و فوق العاده ای را پیش روی همگان برای برون رفت از مشکلات اقتصادی ارائه داده است.

دراین بین معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به علت در ارتباط با بودن با بیش ازنیمی ازمردم جامعه یعنی بانوان و اقشار خاص مانند زنان سرپرست خانوار و .... یقینا وظایف سنگینی را برای اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی و رفع مشکلات برعهده دارد. به نظر می رسد یکی از مهم ترین وظایف معاونت امور زنان در اقتصاد مقاومتی،ترویج وفرهنگ سازی و گفتمان سازی است.

تبلیغات موثرو مفید وتشویق آحاد جامعه برای یادگیری سبک زندگی سالم و مناسب و همراه با اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی از جمله مسائل مهم وکلیدی است که حتما نیازاست با نگاه خاص و ویژه از سوی معاونت امور زنان پیگیری شود. 

به نظر می رسد معاونت امور زنان می تواند با ،انعکاس گسترده فعالیت ها وتلاش های موفق زنان نخبه ایرانی در ارتقا اقتصاد کشور حتی در اوج تحریم ها در سراسر دنیا و کمک به بانوان ایران زمین برا ی افزایش تولیدمحصولات و تلاش برای فراهم کردن زمینه فروش محصولات وتولیدات ایران در بازارهای بین المللی به ویژه با افزایش همکاری های اقتصادی با کشورهای همسایه،نقش موثری درحمایت از اقتصاد مقاومتی و کمترکردن مشکلات مردم و کاهش اثر تحریم ها ایفاکند. 

فعالیت ها درحوزه اقتصاد مقاومتی باید همراه بااصلاح رفتارهای فعالان اقتصادی و خانوارهاوتقویت فرهنگ جهادی وتشویق آحادمردم به اصلاح سبک زندگی باشد تا ایران اسلامی باکمک آحاد مردم و همت مسئولان ازاین هجوم وجنگ اقتصادی عبوری موفق داشته باشد.

*کارشناس ارشد مطالعات منطقه‌ای