رهروان بیژن قاسم زاده در مجلس یازدهم/ حامیان محدودیت شبکه‌های اجتماعی چه می‌گویند؟

آیت ماندگار- محمد آیتی: پس از حوادث دیماه ۹۶ در اتفاقی ناگهانی با حکم بیژن قاسم زاده تلگرام فیلتر شد. قاسم زاده در هماکنون در زندان است، اما هستند کسانی که راه او را ادامه دهند. نمایندگان مجلس یازدهم در طرحی جدید که عنوان دهان‌پرکن «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» را بر آن گذاشته‌اند قرار است به زعم خودشان فضای رهاشده مجازی را قانونمند کنند. آنها معتقدند فضای مجازی رها شده و باعث ولنگاری در جامعه شده است. البته برخی معتقدند حامیان فیلترینگ و محدودیت رسانه، سرنا را از دهان گشاد آن می‌زنند؛ آنها می‌گویند این شبکه‌های اجتماعی نیست که باعث فساد شده است، بلکه منشا فساد از جای دیگری است و شبکه‌های اجتماعی تنها واقعیت را نشان می‌دهد بنابراین توقیف رسانه و محدودیت شبکه‌های اجتماعی به معنای کاهش فساد نیست بلکه سرپوشی بر واقعیتی است که عده‌ای دوست ندارند از آن سخن گفته شود.

حامیان محدودیت شبکه‌های اجتماعی با استدلال‌هایی همچون ریختن پول به جیب آمریکا یا حمایت از حقوق کاربران از تصمیم خود دفاع می‌کنند. نکته عجیب‌تر آنکه این گروه در پیام‌رسان‌های فیلتر شده‌ای همچون توییتر از مواضع خود در محدودیت شبکه‌های اجتماعی دفاع می‌کردند!

طرح جدید مجلس را از زاویه دید دو نماینده موافق و مخالف بررسی کرده است. احمدحسین فلاحی سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس و یکی از امضاکنندگان این طرح می‌گوید: فضای مجازی در ایران افسار گسیخته است و با وجود اینکه دولت متولی آن است، اما بسیار رها شده است. به‌واسطه همین ول‌بودن این فضا، کشور با چالش‌های جدی سیاسی، امنیتی، اخلاقی و اقتصادی مواجه شده و این معضلات در این چند سال اخیر شدت بیشتری پیدا کرده است.

نماینده همدان می‌گوید: برخی اطلاعات و آمار‌های امنیتی را نمی‌توان برای عموم مردم بازگو کرد، اما اگر دستگاه‌های امنیتی و قضایی آن بخشی از اطلاعاتی که قابل گفتن است را بگویند آنگاه همگان می‌فهمند که در این سال‌ها و در بخش‌های مختلف چه بلایی بر سر کشور آمده است.

او معتقد است همه کشور‌ها برای کنترل فضای مجازی خود برنامه دارند و به‌طور مثال در لیبرال‌ترین کشور جهان یعنی فرانسه، رییس‌جمهورش می‌گوید بنده باید فضای مجازی را کنترل کنم و بعد بسیاری در مقابل این حرف برای کشوری که ادعای آزادی دارد، سکوت می‌کنند، اما وقتی ایران که یک کشور اسلامی است و ادعای آزادی مطلق هم ندارد این روش را در پیش می‌گیرد، صدا‌ها بلند می‌شود.

فلاحی در پاسخ به این پرسش که سال ۹۷ تلگرام فیلتر شد و سپس مخاطبان آن روی به فیلترشکن‌ها آوردند و عملاً این رویکرد بی‌اثر شد و چرا دوباره می‌خواهید این مسیر را در خصوص دیگر پیام‌رسان‌های خارجی در پیش بگیرید؟ گفت: اولاً ما به‌دنبال انسداد پیام‌رسان‌های خارجی نیستیم، یعنی اگر ساز و کار‌ها درست درنظر گرفته شود ما می‌توانیم هم پیام‌رسان‌های خارجی را داشته باشیم و هم به پیام‌رسان‌های داخلی بیش از پیش بها دهیم. از طرفی، فیلترشکن و وی‌پی‌ان را افرادی در این کشور گسترش دادند که به‌دنبال منافع خود بودند و متاسفانه موفق شدند از این راه تجارت خوبی هم داشته باشند. حال اگر این طرح با اصلاحاتی که می‌شود به تصویب برسد، دست این فرصت‌طلبان از این میدان‌داری کوتاه خواهد شد.

وی در ادامه عنوان کرد: اکنون باید پرسید چه زمانی ما از پیام‌رسان‌های داخلی حمایت کردیم و نیازهایمان برطرف نشد؟ چه وقت شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شد و ما به مشکل خوردیم؟ آیا در همان ایامی که از اینترنت داخلی استفاده کردیم، مشکل داشتیم؟ اقتصادمان متوقف شده بود؟ امروز تلگرام با ۱۸۰۰ مهندس اداره می‌شود و پیام‌رسان داخلی ایتا با دو مهندس. اگر دولت به‌جای اینکه جیب پیام‌رسان‌های خارجی را پر کند یک سوم از آن هزینه را به‌سمت پیام‌رسان‌های داخلی سوق دهد، اوضاع بسیار متفاوت خواهد شد، اما، چون منافع سیاسی و اجتماعی برخی افراد در داخل در عدم‌حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی است، شاهد عدم‌پیشرفت در این حوزه هستیم.

فلاحی یادآور شد: آمریکا پس از واقعه ۱۱ سپتامبر قانون نزاکت اینترنتی را وضع کرد تا اوضاع را به کنترل خود دربیاورد بعد ما در کشور کار را در این بخش بدون حساب و کتاب رها کرده‌ایم. امروز به‌واسطه استفاده گسترده مردم از تلگرام، پول و اطلاعات هنگفتی به جیب صهیونیست‌ها رفته و این اصلاً شایسته نیست که ما نسبت به این موضوع حیاتی بی‌تفاوت باشیم.

این نماینده اصولگرا در پایان در خصوص اینکه گفته می‌شود از ۴۰ نماینده امضاکننده طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی»، ۲۹ نفر در شبکه اجتماعی توئیتر فعال هستند، گفت: نماینده وقتی می‌بیند زیرساخت‌های داخلی مهیا نیست و بسیاری از مخاطبانش در توئیتر هستند به‌خاطر اینکه پاسخگوی آن‌ها باشد مجبور است که از آن فضا و امکانات استفاده کند. اگر زیرساخت‌ها آماده و شبکه‌های اجتماعی داخلی تقویت شوند، آنگاه حضور در پیام‌رسان‌های خارجی فیلترشده توجیه ندارد.

مصطفی نخعی نماینده نهبندان و سربیشه در مجلس یازدهم که با ارائه این طرح مخالف است، به می‌گوید: فضای مجازی بیشتر از اینکه تهدید باشد، فرصت است. در حال حاضر بسیاری از سیاستمداران ایران و بنده به‌عنوان نماینده مجلس از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنیم و حضور در این فضا‌ها را نیاز دانسته، چون می‌دانیم که از این طریق، امکان اطلاع‌رسانی به مردم را داریم.

وی افزود: در کشور، شورای عالی فضای مجازی وجود دارد که به دستور رهبر انقلاب تشکیل شد و علاوه بر آن، مرکز ملی فضای مجازی را داریم، به‌عنوان مرکزی که کارِ اجرایی می‌کند. شورای عالی فضای مجازی جنبه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری را دارد و مرکز ملی فضای مجازی هم بیشتر جنبه اجرایی دارد. در برنامه ششم توسعه کشور هم مواد زیادی را داریم که تکلیف و وظیفه متولیان فضای مجازی را مشخص کرده بنابراین ما برای نظارت در این حوزه، خلاء قانونی نداریم.

عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: فضای مجازی هم مثل فضای واقعی نیاز به نظارت دارد، چون امکان بروز مشکل و تخلف همیشه وجود دارد. مصادیق جرم در فضای مجازی مشخص شده اما برای اصلاح امور نیاز است در جایی برخورد صورت بگیرد و در جایی دیگر، فرهنگ‌سازی و حتی تولید محتوا شود. پس به‌جای ارائه طرح بهتر است مجلس نقش نظارتی خود را پررنگ کند.

اخیرا یک نظرسنجی برگزار کرد تا نظر افکار عمومی را درباره محدودیت شبکه‌های اجتماعی بررسی کند. جامعه آماری این نظرسنجی ۲۱۱۶ نفر بودند که بیش از ۹۱ درصد از شرکت‌کنندگان آن اعلام کردند که مخالف اعمال محدودیت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در ایران هستند.

به نظر می‌رسد حتی نیمی از مردم یا حتی ۴۰ از آنها با محدودیت شبکه‌های اجتماعی موافق نیستند، با این حال نمایندگان مجلس خواهان آن هستند که طرح خود را اجرایی کنند و به فیلترینگ ظاهر قانونی نیز بدهند.