نفرین منابع در کشورهایی با سیستم توزیع یارانه

وعده یارانه، وعده دلچسبی است. محمدباقر قالیباف و ابراهیم رئیسی دو کاندیدای ریاست جمهوری امسال بودند که با وعده 3 برابر کردن یارانه‌ها و واریز 250 هزار تومان پایشان را به وزارت کشور گذاشتند. دلربایی که به هر بهانه و با هر سوالی در نهایت باز هم به بحث شیرین یارانه ختم می‌شد. با این حال کارشناسان اقتصاد بین‌الملل واهمه بزرگی از ادامه دادن سیاست‌های توزیع یارانه‌ای دارند. آن‌ها اعتقاد دارند همین مقدار یارانه نیز تا به حال باید در راه سرمایه‌گذاری برای ایجاد اشتغال صرف می‌شد؛ چه برسد به اینکه دولتی که بخواهد میزان یارانه توزیع شده را افزایش دهد. حسین راغفر، اقتصاددان وعده یارانه را یک وعده قدیمی می‌داند و می‌گوید: «وعده چند برابر کردن یارانه‌ها برای کسب آرا مردم زمان انتخابات ریاست جمهوری روش جدیدی نیست. اصطلاحاً در اقتصاد به این سیاست، سیاست توزیع درآمدی گفته می‌شود که در آن توزیع یارانه یا به زبان دیگر همان پول نفت یا هر منبع دیگری بر سر سفره مردم آورده می‌شود.» به گفته این کارشناس اقتصادی «کشورهایی که سیاست‌های حمایتی آن معطوف به سیاست‌های توزیعی است به این منظور که منابع را از جایی بگیرند و سپس بازتوزیع کنند، هیچ‌گاه کمکی به اقشار مختلف مردم جامعه نکرده‌اند. برعکس کشورهایی که هدف‌گذاری خود را تامین شغل، به خصوص اشتغال پایدار معطوف کردند برنامه خوبی برای زندگی مردم به خصوص اقشار کم درآمدتر توانسته‌اند طراحی کنند.» راغفر درباره نحوه فعالیت اقتصادی این کشورها توضیح می‎دهد: «آن‌ها منابع نفتی‌شان را سرمایه‌گذاری کرده‌اند و با سود حاصل از صندوق درآمدهای منابع طبیعی نظام حمایتی خود را شکل داده‌اند. این بزرگترین کمک به مردم است و باعث می‌شود که اصل سرمایه، حفظ و در اقتصاد شغل ایجاد شود.» به گفته او «در کشورهای دیگر توزیع منابع نفتی برای مصرف جاری جامعه جز تخریب اقتصاد کشور و رانت چیز دیگری ندارد. برای همین اقتصاد این دسته از کشورها هم دچار آن چیزی است که از آن به عنوان نفرین منابع یاد می‌کنند.» رشد اقتصادی پایین‌تر کشورهایی با منابع طبیعی گسترده نسبت به سایر کشورها تناقضی است که به بلای منابع، نفرین منابع و یا به تناقض فراوانی شهرت دارد. راغفر با اشاره به همین اصطلاح ادامه می‌دهد: «این اصطلاح یعنی منابع طبیعی به جای اینکه موجب رشد اقتصادی شوند منجر به مصیبت‌های اقتصادی می‌شوند. به جای آن منابع را باید به سمت فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری سوق دهند تا بتوانند برای جامعه شغل ایجاد کنند. با این کار ضمن حمایت از تولید کننده برای تغییر جهت حضور این افراد از نظام‌های حمایتی به نظام‌های بیمه‌ای هم کمک بزرگی می‌شود.»