توهمات پمپئو

سخنان تند و سراسر تهدید وزیر امور خارجه آمریکا علیه ایران به اندازه ای غیرواقع‌بینانه و از روی ناآگاهی بود که حتی بسیاری از رسانه ها و تحلیلگران آمریکایی آن را آرزوهایی پوشالی در قالب راهبرد ارزیابی کردند.
«مایک پمپئو» در نخستین سخنرانی خود در مورد ایران پس از انتصاب، اظهارات تندی را در مورد ایران بر زبان جاری کرد.
سخنان وی پیش از این به عنوان راهبرد جدید کاخ سفید برای دوره پس از خروج آمریکا از برجام مورد تبلیغ رسانه های حامی «دونالد ترامپ» قرار می گرفت حال آنکه وی در سخنرانی 26 دقیقه ای به جای برنامه فقط 12 خواسته کاخ سفید از ایران مطرح کرد.
وزیر امور خارجه آمریکا در این سخنان که برخی آن را تهدید ایران هم تفسیر کرده اند به فعالیت های موشکی، هسته ای، سیاست های منطقه ای و حتی خط مشی های داخلی تهران پرداخت و از تشدید تحریم ها برای تسلیم ایران سخن گفت.

راهبرد یا فهرست آرزوها
این سخنان در حالی از سوی مسئول سیاست خارجی کاخ سفید مطرح شده است که حتی بسیاری از رسانه ها در آمریکا هم آن را آرزوهایی غیرقابل اجرا دانستند که از واقعیت بسیار دور هستند. روزنامه «نیویورک تایمز» در تحلیل سخنان وزیر امور خارجه آمریکا عنوان طعنه آمیزی را برگزید و نوشت: پمپئو انتظارات خود را برای شرایط پس از خروج از برجام بیان کرد اما همه برنامه اعلامی وی این است که «به آن ها (ایران) بگویید تسلیم شوند».
مسائلی که وزیر امور خارجه آمریکا در مورد ایران بیان کرد به اندازه ای بزرگ و کلی هستند که به نظر نمی رسد ایران هیچ گاه به انجام آن ها رضایت دهد. ضمن اینکه مشخص نیست عملی ساختن این خواسته ها چه دستاوردی برای ایران دارد و در این چارچوب منافع ایران به آینده نامعلوم عودت داده می شود.
به نوشته این روزنامه آمریکایی در رویکرد پمپئو نکات نادرست فراوانی وجود دارد. مهمترین موضوع این است که نمی توان این اظهارات را یک استراتژی تلقی کرد بلکه آرزوهایی هایی هستند که بیان آن ممکن است تنش ها در منطقه را بیشتر کند.
به نظر می رسد سخنان وزیر امور خارجه آمریکا از این ذهنییت در کاخ سفید سرچشمه گرفته است که ترامپ و مشاوران وی مطمئن هستند تحریم های تازه، ایران را از نظر سیاسی و اقتصادی به زانو در می آورد. اما به اعتراف رسانه های آمریکایی، اگر این تحریم ها از سوی جامعه بین المللی پشتیبانی نشود ، برای واشنگتن هیچ نتیجه ای نخواهد داشت . تاکنون اروپایی ها نشان داده اند علاقه چندانی به دنبال کردن سیاست های کاخ سفید ندارند.
نشریه «فارین پالسی» نیز برنامه های پمپئو در مورد ایران را آرزوهایی پوشالی دانست و تاکید کرد: همراهان ترامپ هیچ راهبردی برای دوران پس از توافق هسته ای ندارند و سخنان وزیر امور خارجه آمریکا هم تنها فهرستی از تقاضا بود.
بر اساس این تحلیل، سخنرانی وزیر امور خارجه کاخ سفید هیچ راهبردی را در مورد ایران مشخص نکرد اما درخواست هایی را به عنوان الزامات اساسی مطرح کرد که ممکن است برای آمریکا نتیجه عکس داشته باشد. نخست این که متحدان ایالات متحده تاکید دارند که توافق هسته ای با ایران باید حفظ شود. به همین دلیل ترامپ با نقض برجام هدف سرزنش دولت های غربی قرار گرفته است.
از طرف دیگر اتحادیه اروپا در شرایطی نیست که بخواهد به طور کامل آمریکا را همراهی کند؛ حتی «بوریس جانسون» وزیر امور خارجه انگلستان که تلاش دارد از همه روش های دیپلماتیک استفاده کند، برنامه های پومپئو را طرحی بدقواره و بزرگ عنوان کرد که اجرای آن بسیار مشکل خواهد بود.
به نوشته فارین پالسی، کاخ سفید با این سخنان بار دیگر نشان داد از کمبود تجربه رنج می برد و به دلیل همین ضعف، فهرستی غیرواقع گرایانه از درخواست ها را ردیف کرده است.
وی به جای آنکه یک نقشه راه دقیق به همراه جزئیات را پشت درهای بسته مطرح کند تنها چندین نکته را در مورد ایران بیان کرد.

واقعیت گریزی کاخ سفید
تارنمای شبکه تلویزیونی سی.ان.ان صحبت های روز گذشته وزیر امور خارجه ایالات متحده را سراسر خیالی توصیف کرد و آورد: مجموع سخنان 26 دقیقه ای پمپئو با عنوان «پس از توافق: یک راهبرد جدید برای ایران» در یک جمله خلاصه می شد که ایران هر چیزی را که کاخ سفید می گوید انجام دهد در غیراین صورت با ایران برخورد می شود.
گزارش این شبکه تلویزیونی، هسته مرکزی و مهم سیاست خارجی ترامپ را تغییر ماهیت تهران دانست و افزود: توافق تازه ای که آمریکا از آن سخن می گوید آرزوی برخی متحدان آمریکا همچون پادشاهی عربستان سعودی و نخست وزیر اسرائیل بوده است. راهبرد جدید کاخ سفید شامل راه اندازی تحریم های فلج کننده ای علیه ایران می شود که هدف نهایی آن تسلیم تهران و تغییر ماهیت نظام در این کشور خواهد بود.
به اعتقاد برخی کارشناسان، ممکن است هدف هایی که کاخ سفید از آن سخن می گوید برای ایالات متحده مطلوب باشد اما نکته اینجاست که سیاست خارجی باید در واقعیت ها ریشه داشته باشد و نه درتخیل و اوهام.
بنابر اعتراف این شبکه خبری، «اگر ایالات متحده در برجام باقی می ماند و در طول زمان اعتماد ایران را جلب می کرد ممکن بود بتواند به توافقی در دیگر زمینه ها با تهران دست پیدا کند؛ اما خروج ترامپ از توافق هسته ای هر گونه تغییر در ایران یا رسیدن به توافق بیشتر با این کشور را به طور موثری نابود ساخت».
با این حال از یک سو واقعیت های منطقه پیچیده تر از آن است که پمپئو مدعی شد، و از طرف دیگر هنوز مشخص نیست وی چگونه می خواهد این استراتژی را اجرایی کند و آن را به سوی موفقیت ببرد.
تحلیلگران تاکید دارند تحریم های فلج کننده در صورتی که واشنگتن تنها باشد قابل اجرا نخواهد بود و در مقابل موجب شکاف بیشتر میان آمریکا و اروپا می شود. ضمن اینکه متقاعد ساختن روسیه و چین هم چالش بزرگتری است.
روزنامه «واشنگتن پست» هم سخنرانی پمپئو در مورد ایران را «احمقانه» نامید و اضافه کرد: وزیر امور خارجه آمریکا در نخستین سخنرانی خود به ایران پیام داد که باید هرچه آمریکا می خواهد انجام بدهد و با رویکردی که بسیار از واقعیت دور بود از ایران خواست بسیاری از خط مشی های خود را کنار بگذارد. کاخ سفید اما مشخص نکرده است از چه راهی می خواهد به این اهداف دست پیدا کند.
واشنگتن پست بر این باور است که سخنان پمپئو گام آشکار دولت ترامپ در مسیر تغییر نظام در ایران بود. با این حال بخش هایی از سخن وی که ایران را تهدید وجودی برای ایالات متحده برشمرد از سوی این روزنامه آمریکایی غیرقابل پذیرش توصیف شده است.
در واقع وی همان ادبیات دونالد رامسفلد و دیگر مقام های دولت بوش را این بار علیه ایران تکرار کرد تنها با این تفاوت که وزیر امور خارجه کنونی اطمینان کمتری را نسبت به طرح ها و گفته های خود دارد.
واشنگتن پست افزود: پمپئو نمی داند واقعا در مورد چه چیزی سخن می گوید، ضمن اینکه مخاطبان وی نسبت به سال 2003 آگاه تر هستند.
به اعتقاد رسانه ها در آمریکا، خواسته های پمپئو بیش از اندازه بزرگ بوده و غیرقابل اجرا هستند و پیامد اصلی آن نیز کاهش اعتماد ایران برای ادامه اجرای برجام خواهد بود.

پمپئو؛ دیپلماتی که خلق و خوی دیپلماتیک ندارد
«مایک پمپئو» وزیرامور خارجه آمریکا به تازگی به اصطلاح راهبرد جدید امنیتی کشورش علیه ایران را اعلام کرد که حتی از سوی متحدان این کشور هم مورد استقبال قرار نگرفت. این سخنان پمپئو به ویژه با توجه به تعصبات و سابقه حرفه ای اش، نشان می دهد که وی در عالم دیپلماسی فردی بی تجربه است.
پمپئو روز دوشنبه طی سخنانی در بنیاد هریتج آمریکا اتهاماتی واهی را علیه ایران مطرح کرد و گفت کشورش قوی ترین تحریم ها را در تاریخ علیه مقام های ایرانی اعمال می کند.
این اظهارات بلافاصله با واکنش «فدریکا موگرینی » مسئول سیاست خارجی آمریکا مواجه شد و وی دربیانیه ای که در تارنمای رسمی این اتحادیه منتشر شد به راهبرد جدید آمریکا واکنش نشان داد و گفت : توافق هسته ای ایران و حمایت مستمر از آن دستاورد مهم دیپلماسی بین المللی است که صلح آمیز بودن توانمندی های هسته ای ایران را تضمین می کند.
مخالفت با ادعاهای پمپئو به این مقام اروپایی محدود نشد و برخی رسانه های آمریکایی، آن را ناشی از بی تجربگی تیم جدید «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا توصیف کردند. نشریه فارن پالیسی با اشاره به این مطلب، این راهبرد جدید آمریکا را نشانه نبود راهبردی برای دوران پسا برجام ارزیابی کرد.
واشنگتن در حالی وعده داده که تحریم های جدیدی را علیه ایران اعمال می کند که به اعتقاد کارشناسان، بعید به نظر می رسد این کشور بتواند تحریم های قبلی را تکرار کند زیرا اروپایی ها، روس ها و چینی ها از این اقدام واشگتن حمایت نمی کنند.
روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال با بیان این مطلب خاطرنشان کرد که اتحادیه اروپا به ویژه به دنبال راه هایی برای دور زدن تحریم آمریکا است.
اما آنچه که بر ضعف چنین راهبردی صحه می گذارد طرح آن از سوی فردی است که سابقه ای در دیپلماسی ندارد و به زعم برخی به غیر از سابقه، حتی از خلق و خوی دیپلماتیک نیز محروم است.
پمپئو که یک جمهوی خواه از ایالت کنزاس است، با ترامپ درباره مسائل جهانی اشتراک نظر دارد. وی که سابقه ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) را در کارنامه حرفه ای اش دارد، وفادارانه از سیاست های ترامپ دفاع و روابط شخصی نزدیکی را با وی برقرار کرده است .
پمپئو قبل از پیوستن به دولت آمریکا، موافقت خود را با سیاست های ترامپ درباره توافق هسته ای ایران، برنامه ادعایی وی برای جنگ با تروریسم و نارضایتی از قانون مهاجرت و سیاست های مربوط به مهاجران در آمریکا ابراز کرده بود.
وی تحصیل کرده مدرسه حقوق هاروارد است و سابقه خدمت به عنوان وکیل یک شرکت را دارد. پمپئو در سال 2010 به عنوان عضو حزب تی پارتی از ایالت کنزاس وارد کنگره شد.
«ایان برمیر» رئیس گروه اروسیا و تحلیلگر مسائل سیاسی جهان، درباره پمپئو می گوید: وی درباره مسائل امنیت ملی بیشتر یک فرد تندرو است.
این تحلیلگر پمپئو را فردی باهوش دانست اما همچون طبل توخالی توصیف کرده که با ترامپ به خوبی کنار می آید.
برمیر گفت چنین خصلتی باعث می شود که وی سیاست امنیت ملی متوازنی را دنبال نکند.
پمپئو از همان دورانی که ریاست سیا را برعهده داشت، وفاداری اش را به ترامپ ثابت کرده بود. وی در مدت 14 ماه مدیریت این سازمان، هر روز گزارش های امنیتی و دیدگاه هایش درباره مسائل امنیت ملی و سیاسی را در اختیار ترامپ قرار می داد.
با این حال با انتقادهایی نیز مواجه بوده است. منتقدان پمپئو در زمان ریاستش در سیا، وفاداری بیش از حدش به کاخ سفید را عامل تضعیف کننده مسئولیتش ارزیابی می کردند.
پمپئو در مواضع علنی اش دست کم در چهار موضوع اصلی ایران، کره شمالی، روسیه و قدس با ترامپ اشتراک نظر دارد.
وزیر امور خارجه کنونی آمریکا در زمان نمایندگی ایالت کانزاس در کنگره بارها خصومت خود با توافق هسته ای ایران را ابراز کرده بود. وی در اولین سالگرد توافق هسته ای ایران در سال 2016 فراتر رفت و خواستار پایان دادن به حکومت ایرانی شد. بعد از روی کار آمدن ترامپ وی در توئیتی نوشت امیدوار است که توافق لغو شود.
اما مشکلات پمپئو به اشتراک نظر و وفاداری به رئیس جمهوری دمدمی مزاج و نداشتن تجربه در حوزه دیپلماسی محدود نمی شود. به عبارت دیگر، تعصب وی به باورهای مذهبی مسیحی اش، تجربه جدید دیپلماتیکش را دشوار کرده است.
رابطه بین مذهب و دیپلماسی در آمریکا هیچ گاه آسان نبوده است. در پیمان طرابلس در سال 1797 بین آمریکا و سران مسلمان منطقه شمال افریقا به مسلمانان اطمینان داده شد که آمریکا متعهد به احترام به اسلام است. اما به رغم وجود چنین پیمانی، برخی از مسیحیان محافظه کار به دو جنگ کشورشان با این حاکمان مسلمان اشاره می کنند.
پمپئو که یک مسیحی انجیلی تندرو است ادبیات اسلام هراسانه ای دارد.
روزنامه اکونومیست در این زمینه نوشت: حتی در بین محافظه کاران سیاست خارجی آمریکا نگرانی هایی درباره احساسات آشکار فرقه گرایانه پمپئو وجود دارد و آنها معتقدند که این امر می تواند مشکل آفرین باشد.
«شادی حمید» Shadi Hamid محقق ارشد اندیشکده بروکینگز آمریکا دیدگاه های منفی پمپئو درباره اسلام را نگران کننده توصیف کرد و گفت: این که یک چهره سرشناس در آمریکا دیدگاه های تحقیرکننده ای درباره یک مذهب دارد، خوشایند نیست.
پمپئو در سال 2013 وقتی که هنوز در کنگره نماینده بود، در واکنش به حمله تروریستی مسابقات ماراتن بوستون در همان سال گفت رهبران مسلمان از محکوم کردن این حمله خودداری کردند.
وی مدعی شد رهبران مسلمانی که این حمله را محکوم نکردند احتمالا در این حمله «همدست» هستند. این اظهارات حتی با انتقاد رهبران مسلمان آمریکا مواجه شد.
«دنیل آر دیپتریس» (Daniel R DePetris ) روزنامه نگار سیاسی از بُعد دیگر به چالش های ریاست پمپئو در وزارت امور خارجه آمریکا پرداخته است.
وی بااشاره به مشکلات وزارت امورخارجه آمریکا از خالی بودن برخی ازپست ها گرفته تا کمبود پرسنل در مطلبی که در شبکه الجزیره منتشر شد، نوشت: اگر پمپئو می خواهد جانشین بهتری برای تیلرسون باشد باید کمبودها در دانش و تجربه در حوزه سیاسی را برطرف کند.
وی افزود: اختلافات سیاسی و شخصیتی بین ترامپ و تیلرسون بیش از آن بود که روابط کاری مناسبی بین آنها برقرار شود.اختلافات آنهادرباره رویکرد دیپلماتیک در قبال کره شمالی، توافق هسته ای ایران و موضوع اختلافات کشورهای عربی با قطر بسیار آشکار بود.
پمپئو از بسیاری از جهات با دیدگاه های تیلرسون مخالف است.چالش پمپئو حفظ اعتماد به ترامپ و گزینه های سیاسی مختلفی است که ممکن است ترامپ تمایلی به شنیدن آن نداشته باشد.
دیپتریس معتقد است تا زمانی که پمپئو هنوز مجبور نشده که با یک بحران امنیتی ملی مواجه شود معلوم نیست که موفقیت وی در این پست جدید تا چه اندازه باشد.
پمپئو که بیشتر به عنوان یک جنگ طلب در سیاست خارجی قلمداد می شود، قبل از تایید در سنا در مواضعی مغایر با مواضع قبلی اش گفته بود، دیپلماسی را به جنگ ترجیح می دهد و به دنبال راه حل هایی برای نجات توافق هسته ای خواهد بود.
اما اظهارات وی درباره توافق هسته ای و تحریم ایران در سخنرانی روز دوشنبه، فاصله بین حرف تا عمل را نشان داد. اکنون باید منتظر ماند تا معلوم شود وفاداری وی به ترامپ و شعارش درباره «آمریکا در اولویت است» همچنان وی را در تیم ترامپ نگه خواهد داشت یا وی نیز همچون برخی دیگر از مقام های آمریکایی به اخراج شدگان کاخ سفید خواهد پیوست.

شماره 56 دوهفته نامه آیت ماندگار