قانون کپی رایت از گذشته تا امروز

قانون موسوم به حق نشر یا کپی رایت که اساسنامه‌اش در کنوانسیون برن پایتخت سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ میلادی به تصویب رسیده معاهده‌ای است که به موجب آن دولتها را مکلف می‌سازد حمایت از آثار ادبی و هنری افراد، گروه‌ها، شرکت‌ها و کشورها را برعهده گیرند تا حقی از افراد تباه نشود و نسبت به آثار هنری، ادبی و مکتوب به احترام رفتار شود. این کنوانسیون که به همراه میثاق جهانی کپی رایت منعقد به سال ۱۹۵۲ در ژنو سوئیس مهمترین موافقتنامه در زمینه حفاظت از آثار افراد و ملتها بشمار می‌رود هنوز معدودی از کشورهای جهان را دربرنگرفته که متاسفانه کشور ما نیز جزو کشورهایی است که تاکنون به این پیمان نپیوسته و پیامدهایی از آن هرازگاهی خودنمایی می‌کند. با این پیشگفتار کوتاه شاید جالب باشد بدانیم که در میان اوراق تاریخ کشورمان اسنادی به چشم می‌خورد که به موضوع مورد بحث یعنی پایمال کردن حق مؤلف و آفرینده یک اثر اشاره مستقیم دارد چنانکه نه ۸۰۰ و یا ۵۰۰ سال پیش بلکه کمتر از یکصد سال قبل و در شهر اصفهان رویدادی اتفاق افتاد که دقیقاً همین مساله یعنی نادیدن گرفتن حق کپی رایت را برایمان تداعی می‌کند بدین ترتیب که یکی از نویسندگان سده گذشته که خدمات کم نظیر و ماندنی را برای تاریخ و فرهنگ کشورمان به انجام رسانید میر سید علی جناب اصفهانی بود. او که محققی توانا و پرکار بوده در حدود پنج تألیف گرانسنگ در زمینه تاریخ و فرهنگ شهر اصفهان به انجام رسانید که مهم‌ترین آن‌ها رجال و مشاهیر اصفهان، احصائیه خانه‌ها و محلات اصفهان، گویش مردم اصفهان و چند اثر دیگر است. طبق اسناد بدست آمده مرحوم جناب به هنگام تألیف کتاب احصائیه خانه‌ها و محلات اصفهان که دربرگیرنده نام محلات، کوچه‌ها و افراد ساکن در آن بوده، برآن شده تا کالبدشکافی بهتر و بیشتری بمنظور مطلوب نشان دادن تألیف خویش بعمل آورد و در این راستا نقشه‌ای جامع از شهر اصفهان را تهیه کند. پس از چند سال فعالیت مستمر و انجام مراحل نهایی کار، متاسفانه در ملاقات با جوانی که اتفاقاً مهندسی از فارغ التحصیلان دارالفنون بوده و افسر نظمیه یا همان شهربانی تلقی می‌شده، ناخواسته راز کشیدن نقشه را برملا می‌سازد و مهندس جوان این رویداد را به حافظه سپرده و چندی بعد نقشه‌ای از شهر اصفهان را با مقیاس ۱: ۴۰۰۰ و با قطع ۱۳۲*۱۲۵ سانتی متر تهیه می‌کند که علیرغم دارا بودن ایرادات فنی بسیار، اما بخاطر تازگی آن، توسط افراد فرهیخته و علاقمند آن روزگار مورد اقبال قرار گرفته و منتشر می‌شود که همین موضوع موجب می‌گردد تا مرحوم جناب از ادامه کار منصرف شود. خوشبختانه گزارش مفصل این رویداد را سرکار خانم رضوان پور عصار پژوهشگر توانا و رئیس مرکز اصفهان شناسی که بیشتر کتابها و دست نوشته‌های مرحوم جناب را با دقت و زحمت فراوان تصحیح کردند، داده‌اند.