با اصول خبرنویسی و چم‌وخمِ نوشتن خبر بیشتر آشنا شوید

آیت ماندگار- آن‌چه که بیان می‌کنیم مهم است، اما بدون‌تردید شیوه‌ی بیان‌کردن‌مان هم مهم است. جالب است بدانید که بسیاری از فلاسفه‌ی تاریخ بر این باور بوده‌اند که محتوای آن‌چه که قصد گفتن‌اش را داریم مهم نیست بلکه فرمِ آن مهم است. برای اقناع طرف مقابل، گاهی مهم نیست محتوا چه بوده بلکه فرم گفتن می‌بایست قانع‌کننده باشد. اگر حتی این عقیده را نخواهیم قبول کنیم، لااقل بدون‌تردید این صحیح است که فرم گفتن و نوشتن و روایت‌کردن اهمیتی بسیار دارد. در دنیای خبرنویسی نیز افزون بر محتوا باید توجهی ویژه به اصول خبرنویسی هم داشت. آن‌چه که در ادامه می‌آید شامل چند نکته‌ی مهم پیرامون شیوه‌ی خبرنویسی است.

چه خبری ارزش دارد؟

البته که تعیین ارزش برای یک خبر به سیاست‌های کلی یک خبرگزاری ارتباط دارد، اما فارغ از چارچوب کاری هر خبرگزاری، خبری که ارزش خبری دارد باید یک سری عناصر کلی را داشته باشد.
یکی از مواردی که باید در خبر وجود داشته باشد، مجاورت است. در واقع خبر باید یا به یکی از شهرها، استان‌ها و مناطق کشور مرتبط باشد یا لااقل به شهر یا کشوری که به هر طریقی اخبار آن برای ما دارای اهمیت هستند.
مورد دیگر، شهرت است. این شهرت می‌تواند مربوط به شخص، مکان، شهر، کشور، رویداد و هر سوژه‌ای باشد که خبر مستقیم یا غیرمستقیم با آن ارتباط دارد. به‌عنوان مثال، ما در ایران زندگی می‌کنیم و درصورتی‌که یکی از ساختمان‌های سه‌طبقه‌ی بوینس‌آیرس دچار آتش‌سوزی شود، هیچ ضرورتی برای کار کردن این خبر وجود ندارد؛ چراکه آن ساختمان هیچ شهرتی ندارد و همچنین فاقد مجاورت است.
سومین عنصری که می‌تواند یک خبر را به خبری با ارزش تبدیل کند، فراگیری سوژه‌ی آن خبر است. فرض کنید در یکی از شهرهای کشورمان باران شدید آسیب‌های فراوانی به همراه داشته. این خبر به سبب این که لااقل یکی از شهرهای کشور را دربرگرفته است می‌تواند ارزش خبری داشته باشد.
عنصری دیگر که می‌تواند خبر را با ارزش کند، عنصر اعجاب است. خبرهای عجیب در واقع در دنیای خبرهای با ارزش قرار دارند.
البته که جز این‌ها، مواردی دیگر نیز هستند که در ارزش‌دار کردن خبر تأثیر گذار اند. در کل بهتر خبر ارزش‌دار خبری است که برای لااقل بخشی از مخاطبان جذابیت دارد.

وجود عناصر پرسشی در بطن خبر

موردی دیگر که در اصول خبرنویسی بسیار روی آن تأکید می‌شود، وجود عناصر پرسشی در بطن خبر است. به متن زیر دقت کنید:
بر اساس گزارش پلیس، روز گذشته راننده‌ی جوانی که با سرعت زیاد در اتوبان همت می‌راند، پس از اینکه نتوانست سرعت خودروی خود را کنترل کند با دو عابر پیاده برخورد کرد و باعث مرگ‌شان شد. گزارش پلیس نشان می‌دهد بی‌دقتی راننده و عدم مهار وسیله نقلیه علت اصلی این حادثه است.

عناصر پرسشی این خبر از قرار زیر هستند:
    • چه کسی؟ راننده
    • چه چیزی؟ مرگ دو عابر
    • کجا؟ اتوبان همت
    • چه وقت؟ روز گذشته
    • چرا؟ به دلیل بی‌دقتی راننده و سرعت بالا
    • چگونه؟ تصادف
البته ضرورتی ندارد که تمامی اخبار تمامی این عناصر را داشته باشند، اما بهتر است چند مورد از آن‌ها در متن وجود داشته باشند.

اجزای اصلی خبر

نکته‌ای دیگر که پیرامون اصول خبرنویسی یا نحوه خبرنویسی باید به آن اشاره شود این است که یک خبر چندین جزء دارد، اما به‎طور کلی 3 جزء خبر اساسی‌تر اند: تیتر، لید و متن. 
تیتر دلالت دارد بر همان عنوان خبر. لید به پاراگراف اول خبر گفته می‌شود و متن نیز آن‌ چیزی است که پس از تیتر و لید می‌آید. در مورد چگونگی نوشتن عنوان، لید و متن در ادامه گفته خواهد شد.

اصول خبر نویسی | اصول نوشتن متن

ابتدا اجازه دهید از متن آغاز کنیم. برای نوشتن متن خبر چندین سبک وجود دارند که به فراخور موضوع و استعداد نویسنده می‌توان از آن‌ها استفاده کرد:
    • سبک هرم وارونه [این سبک از محبوب‌ترین سبک‌های خبرنویسی است. در این سبک مهم‌ترین موارد خبر در همان ابتدا می‌آیند و هرچه از ابتدا فاصله می‌گیریم، اهمیت موارد خبر کم می‌شود]
    • سبک داستان‌گویی [این سبک جذابیت زیادی برای مخاطب دارد، اما برای خبرهای مهم کم‌تر کاربرد دارد. بیشترین کاربرد سبک داستان‌گویی می‌تواند برای اخبار حوادث باشد. به‌عنوان مثال، با این سبک می‌توان خبر قتل دختری نوجوان به دست راننده‌تاکسی‌ای بی‌رحم را نوشت]
    • سبک تاریخی [این سبک به‌نوعی روایت‌گرایانه است. ماجرا از همان ابتدا تا انتها گفته می‌شود. نه تأکیدی روی داستان‌بودن آن وجود دارد و نه این که عناصر اصلی در ابتدای متن بیایند. به‌عنوان مثال، استاندار زنجان امروز در جمعی از نخبه‌های این استان گفت: ... ؛ و به همین ترتیب]
    • سبک موزاییکی [این سبک را با نام گل قالی هم می‌شناسند. در این سبک، از نقل‌قول پرهیز می‌شود و درعوض نویسنده با گفتن جزئیات و روایت، هر جا که به نقل‌قول نیاز پیدا کند به‌نوعی نقل به مضمون می‌کند. در سبک موزاییکی، نویسنده سعی می‌کند تمامی عناصر مهم خبر را در خبر بگنجاند، اما این‌که مهم‌ترین عناصر خبر در کجای خبر باید جای گیرند را او انتخاب می‌کند.]

اصول خبر نویسی | اصول نوشتن لید

لید اصلی‌ترین قسمت خبر است و می‌تواند توجه مخاطب را به خبر بیشتر جلب کند و کاری کند که او تا انتها خبر را بخواند. در لید باید از عناصر جذاب و در کل مهم‌ترین مواردِ خبر استفاده کرد. همچنین آن عناصر پرسشی که در بالا به آن‌ها اشاره شد – از جمله چه کسی، کجا، چه زمان، چرا و چگونه – بهتر است در لید آورده شوند. علاوه بر این‌ها، نباید لید خبر طولانی شود.

اصول خبرنویسی | اصول نوشتن تیتر

تیتر خبر نباید زرد باشد. تیتر زرد تیتری است که چندان ارتباطی به محتوای خبر ندارد و صرفاً به‌دنبال جلب توجه مخاطب است. تیترهای زرد موجب ایجاد حس منفی در مخاطب می‌شوند. در عوض تا جای امکان باید تیتر جذاب باشد – البته با حفظِ ارتباط تیتر و متن خبر - تا بتواند توجه مخاطب را جلب کند. استفاده از کلمات تکراری، استفاده از افعال و در کل واژگان مبهم و گنگ و همچنین بهره‌گرفتن از تیترهای طولانی از جمله مواردی اند که فقط در تیترهای نویسندگان غیر حرفه‌ای پیدا می‌شوند.