آشنایی با شش فیلم جنگی و حماسی از سینمای ایران

آیت ماندگار - هدی کاشانیان: فیلم‌های جنگی سینمای ایران، که اغلب به جنگ ایران و عراق مربوط می‌شود، جزو آثار مهم و تاثیرگذار سینمای کشورمان است. این فیلم‌ها معمولاً به موضوعات مختلفی مانند قهرمانی، ایثار، درد و رنج جنگ و تاثیرات آن بر جامعه و افراد می‌پردازند. در زیر به برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین فیلم‌های جنگی سینمای ایران اشاره می‌شود.

۱. مهاجر

«مهاجر» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی ابراهیم حاتمی‌کیا محصول سال ۱۳۶۸ است. این فیلم در تاریخ ششم تیر ۱۳۶۹در سینما‌های ایران اکران شده است. 

خلاصه: هواپیما‌های بدون سرنشین مهاجر که از روی زمین کنترل می‌شود جهت انجام عملیاتی شناسایی در پشت خطوط دشمن به کار گرفته می‌شوند. به‌دلیل برد محدود دستگاه کنترل، خلبانان در دو ایستگاه مقابل، رودرروی هم و در خطوط دشمن مستقر می‌شوند. خلبانی که به خطوط دشمن نفوذ کرده، در حالی که با دشمن درگیر می‌شود، با مهارت، عملیات شناسایی را انجام می‌دهد و هواپیما را در هوا تحویل خلبان دوم می‌دهد. در حالی که خود در آخرین لحظات کشته می‌شود.

۲. از کرخه تا راین

از کرخه تا راین یک فیلم درام محصول سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۳) ایران است به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا که به سرنوشت چند قربانی استفاده از جنگ‌افزار شیمیایی در جنگ ایران و عراق می‌پردازد. از بازیگران این فیلم می‌توان به علی دهکردی و هما روستا اشاره کرد. موسیقی مشهور و پراستفاده این فیلم از آثار مجید انتظامی است. 

خلاصه: سعید که بر اثر بمب‌های شیمیایی نابینا شده به همراه گروهی از همرزمانش برای معالجه به آلمان اعزام می‌شود. لیلا خواهر سعید که سال‌هاست در آلمان با شوهر آلمانی و پسرشان یوناس (یونس) زندگی می‌کند، سعید را در آسایشگاه می‌بیند. بین سعید و یونس رابطه عاطفی عمیقی برقرار می‌شود. یکی از همرزمان بسیجی سعید قصد دارد پناهندگی کشور دیگری را بپذیرد و سعید و دوستان دیگرش نسبت به عمل او معترض هستند. با کوشش‌های پزشکان متخصص، یکی از چشم‌های سعید معالجه می‌شود، اما آزمایش‌هایی که بر روی او انجام می‌شود روشن می‌کند که او بر اثر گاز‌های شیمیایی مبتلا به نوعی سرطان خون شده است. همسر او در ایران زایمان می‌کند و سعید پس از معالجه‌ای نافرجام می‌میرد و پس از مرگ او، خواهرش لیلا عازم ایران می‌شود.

۳. دوئل

دوئل فیلمی به کارگردانی و نویسندگی احمدرضا درویش و تهیه‌کنندگی تقی علیقلی‌زاده ساخته سال ۱۳۸۲، که در ۲۰ آبان ۱۳۸۳ بر روی پرده سینما رفته است. همچنین دوئل، نخستین فیلم سینمایی ایران بود که با صدای دالبی دیجیتال ضبط شد. 

خلاصه: داستان فیلم درباره دو سرباز ایرانی است که در جریان جنگ با عراقی‌ها درگیر می‌شوند و داستان فیلم حول یک گاوصندوق می‌چرخد. در بحبوحه جنگ عده‌ای تلاش می‌کنند از خروج یک گاو صندوق از کشور جلوگیری کنند. نقش اول فیلم، زینال، در این بین به حسن نیت آن‌ها شک کرده و سعی می‌کند گاو صندوق را از چنگ آن‌ها دربیاورد. گاو صندوق در اروند غرق می‌شود و زینال اسیر می‌شود. داستان فیلم ۲۰ سال بعد و پس از آزادی زینال ادامه می‌یابد و در حین درگیری برای تصاحب گاوصندوق حقایقی کهنه را آشکار می‌شود.

۴. چ

چ یک فیلم ایرانی در ژانر جنگی به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا است که در ۱۳۹۲ منتشر شد. این فیلم با بازی فریبرز عرب‌نیا، داستان دو روز از زندگی مصطفی چمران طی نبرد پاوه در جریان شورش ۱۳۵۹–۱۳۵۷ کرد‌ها در ایران را به تصویر می‌کشد. 

خلاصه: این فیلم به زندگی مصطفی چمران، یکی از فرماندهان برجسته جنگ ایران و عراق می‌پردازد و در اواخر مرداد سال ۱۳۵۸، مصطفی چمران از طرف دولت موقت مأموریت پیدا می‌کند به پاوه برود و درگیری داخلی به‌وجودآمده در آن‌جا را خاتمه دهد. سه رأس درگیری موردنظر را مردم پاوه، پیشمرگه‌های حزب دموکرات و رزمندگان پاسدار تشکیل می‌دهند.

چمران با تکیه بر نگاه عرفانی و بینش صلح‌جویانه‌اش، هم باید در برابر جسارت و میل به عدالت‌طلبی اصغر وصالی به عنوان فرمانده پاسداران مستقر در پاوه مقاومت کند و هم عنایتی به عنوان رییس کرد‌های شورشی را قانع کند که دست از درگیری بردارد. چمران همه تلاش‌اش را می‌کند که گروه‌های فکری و عقیدتی مختلف را به وحدت و رفتار عاقلانه تشویق کند، اما برخلاف پیش‌بینی‌های او نه عنایتی که رفیق قدیمی او نیز هست پیشنهاد صلح را می‌پذیرد و نه وصالی و همسنگرانش حاضر می‌شوند دست از مقاومت بردارند. بدین ترتیب چمران که دردی عارفانه را در دل تحمل می‌کند، دو روز سخت و طاقت‌فرسا را پشت سر می‌گذارد، در حالی‌که نیرو‌های معارض در حال تسخیر شهر هستند. تا این که به فرمان مستقیم سیدروح‌الله خمینی نیرو‌های رزمی کافی از مرکز به سرعت به محل اعزام می‌شوند و درگیری‌ها پایان می‌یابد.

۵. بادیگارد

بادیگارد یک فیلم حماسی ایرانی به کارگردانی و نویسندگی ابراهیم حاتمی‌کیا محصول سال ۱۳۹۴ است. این فیلم برنده دو سیمرغ و نامزد شش جایزه سیمرغ بلورین شد و همچنین جزء سه فیلم برتر اکران در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شد.

خلاصه: موضوع درباره بادیگاردی است به نام «حیدر» که وظیفه حفاظت از مسئولان بلندپایه کشور را برعهده دارد. نقش او را پرویز پرستویی بازی می‌کند. حیدر شخصیت آرمان‌گرایی است که مسائلی را در کارش می‌بیند و این مسائل او را نسبت به کارش دچار تضاد و شک و تردید می‌کند. او بادیگارد یک دانشمند هسته‌ای ایرانی است و فیلم به مفاهیم فداکاری، وظیفه‌شناسی و تأثیرات جنگ بر افراد می‌پردازد.

۶. تنگه ابوقریب

تنگه ابوقریب فیلمی به نویسندگی و کارگردانی بهرام توکلی با تهیه‌کنندگی سعید ملکان و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج در سال ۱۳۹۶ است. نخستین نمایش این فیلم در جشنواره فیلم فجر بود. تنگه ابوقریب در کنار مغز‌های کوچک زنگ‌زده با یازده نامزدی سیمرغ بلورین پیشتاز جشنواره سی‌ و ششم شدند.

خلاصه: این فیلم که بر اساس واقعیت است، روایتی است از دفاع گردان عمار یاسر لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله در برابر لشکرکشی رژیم بعث در موقعیت تنگه استراتژیک ابوقُرَیب دهلران و حمله به فکه و شرهانی، در روز‌های پایانی جنگ. عراقی‌ها باید از سد یک پایگاه که شکل تنگه است عبور کنند که با مقاومت شدید نیرو‌های ایرانی روبرو می‌شوند.

این فیلم‌ها نمونه‌ای از آثار برجسته سینمای جنگی ایران هستند که هر کدام به نوبه خود به موضوعات مختلف مرتبط با جنگ و تأثیرات آن بر افراد و جامعه پرداخته‌اند.