چه محصولاتی از ایران در تاجیکستان خریدار دارد؟

آیت ماندگار- هدی کاشانیان: بازار تاجیکستان یکی از مقاصد مهم برای صادرات کالا‌های ایرانی است، به‌ویژه به‌دلیل زبان، فرهنگ و ریشه‌های تاریخی مشترک بین دو کشور. بسیاری از محصولات ایرانی به‌دلیل کیفیت مناسب و قیمت رقابتی در بازار تاجیکستان محبوب هستند.

معرفی اقتصاد تاجیکستان

در پی استقلال یافتن تاجیکستان از جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۰ میلادی، اقتصاد این کشور دچار بحران شد. قطع شدن یارانه‌ها، ضعف تولیدات و جنگ داخلی شش ساله موجب شد تا زندگی بیش از ۸۰ درصد عموم مردم این کشور با فقر و کمبود مواجه شود. در طی این سال‌ها کمک‌های بشر دوستانه سایر کشور‌ها نیاز‌های اساسی مردم تاجیکستان را تامین می‌کرد.

پس از گذر از وضعیت بحران صنعت کشاورزی، تولید آلومینیوم و معادن غنی این کشور تولید ناخالص داخلی آن را بالا برد و در نهایت تاثیر به‌سزایی در احیای اقتصاد تاجیکستان داشت. مزارع پنبه، کشتزارها و باغات میوه بخش عمده‌ای از صادرات این کشور را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، عمده مبادلات تجاری تاجیکستان صادرات پنبه، برنج و میوه صادراتی به سایر کشورها است.

صادرات ایران به تاجیکستان

مهمترین کالا‌های صادراتی ایران به تاجیکستان از جمله شیرینی، سایر رنگ‌ها و ورنی‌ها براساس سایر پلیمرها، انواع پسته خندان، دتر جنت قالبی پودر، سایر سیمان پورتلند، اکسید آلومینیوم غیر از کورندم مصنوع، صفحه‌ها و ورق‌ها از پلیمر‌ها اتیلین، سایر داروها، تخم پرندگان، بیسکویت، سایر ورق‌های شیشه ریختگی یا تخت شده هستند.

کالا‌هایی که ایران در صادرات به تاجیکستان صادر می‌کند، متنوع بوده و شامل مواد و مصالح ساختمانی، مواد شیمیایی، مواد خوراکی، الیاف و منسوجات و پوشاک، فرآورده‌های نفتی و نیز تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی و بسیاری کالا‌های دیگر می‌شود. در سال ۹۲، به میزان ۲۴۸ میلیون دلار کالا از ایران به تاجیکستان صادر شد و در کل حجم مبادلات تجاری ایران و تاجیکستان در این سال نسبت به سال گذشته آن با کاهش پنج درصدی مواجه بوده است.

کالا‌های صادراتی به این کشور از جمله مصالح ساختمانی شامل سیمان، کاشی و سرامیک و آجر از نظر وزنی بیشترین سهم را در این سال دارا بودند و نیز از لحاظ ارزش کالا‌ها مواد خوراکی شامل انواع میوه‌ها، خشکبار، چای و غیره، محصولات از آهن و فولاد، مصالح ساختمانی و فرآورده‌های شیمیایی، مهمترین اقلام صادراتی ایران به تاجیکستان در سال ۹۱ هستند.

مشکلات صادرات ایران به تاجیکستان

هزینه‌های سنگین حمل و نقل زمینی از ایران به تاجیکستان و ایجاد مزاحمت برخی کشور‌ها سبب گران شدن صادرات کالا از ایران به دوشنبه می‌شود و سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در بخش صنایع و تولید خدمات فنی و مهندسی به این کشور بهتر از صدور کالا است. فعالیت در بخش خدمات فنی مهندسی از طریق ایران به تاجیکستان به‌ویژه در زمینه ساخت سد، تونل، جاده، ایجاد نیروگاه‌های کوچک، جایگاه خود را در این کشور دارد، اما متاسفانه فعالان ایرانی به توانمندی‌های خود واقف نشده‌اند و صادرات خدمات فنی مهندسی جایگاه لازم را ندارد و اگر در این زمینه فعالیت خود را شروع کنند مطمئناً پیشرفت خواهند کرد. 

مهم‌ترین شاخصه‌های صادرات به تاجیکستان

۱. صنعت کشاورزی

با وجود صنعت فعلی کشاورزی تاجیکستان، این کشور نیاز مبرمی به گسترش آن دارد. با این وجود، تاجیکستان بیش از نیمی از نیاز‌های غذایی خود را وارد می‌کند که قیمت‌ها را به‌دلیل هزینه‌های حمل و نقل بالا افزایش می‌دهد. ایران تولیدات متعددی در بخش خاک‌ورزی، کاشت و برداشت دارد و بسیاری از تولیدکنندگان داخلی به‌دلیل ظرفیت کم تقاضای داخلی و صادرات محدود، با ظرفیت بسیار پایینی کار می‌کنند. در حال حاضر ۹۵ درصد از این صنعت در داخل کشور توسعه‌ یافته است. با وجود اصلاحات انجام گرفته در دهه گذشته، بهره‌وری و رقابت‌پذیری کشاورزی در تاجیکستان پتانسیل بسیار کمی دارد، درآمد حاصل از کشاورزی هنوز پایین و کشور همچنان با ناامنی غذایی مواجه است، به‌طوری‌که هر سال تقریباً ۷۰ درصد از مواد غذایی مورد نیاز آن از طریق واردات تامین می‌شود.

۲. صادرات کاشت فراسرزمینی

کاشت فراسرزمینی به معنای کاشت و برداشت انواع محصولات کشاورزی با هدف ارتقای امنیت غذایی و تامین نیاز‌های صنایع مرتبط در خارج از محدوده مرزی کشور است که سرمایه‌گذاران بزرگ صنعت کشاورزی در ایران می‌توانند به این موضوع ورود کنند. با توجه به خشکسالی‌های اخیر، ایران به‌سمتی پیش خواهد رفت تا کشت محصولاتی با مصرف بالای آب را محدود کند و یکی از راه‌حل‌های جایگزین کشت فراسرزمینی در کشور‌های دیگر است.

۳. صنعت ساختمان

با توجه به وجود معادن غنی مرتبط با تولید مصالح ساختمانی در کشور و استادی تولیدکنندگان در تولید طیف وسیع محصولات ساختمانی، پتانسیل زیادی برای صادرات این محصولات به کشور‌هایی همچون تاجیکستان وجود دارد. با توجه به اینکه کشور تاجیکستان برنامه‌هایی برای رشد گردشگری دارد، طبعاً به هتل‌ها و مراکز تفریحی نیاز خواهد داشت.

۴. منسوجات و پوشاک

ایران صنعت نساجی و پوشاک قابل توجهی دارد که هم منسوجات خام و هم پوشاک تولید می‌کند. با افزایش تقاضا برای لباس‌های مقرون به‌صرفه و باکیفیت در تاجیکستان، منسوجات ایرانی (از پارچه گرفته تا لباس‌های آماده) می‌توانند رقابتی باشند. محصولاتی مانند ملحفه، حوله، فرش و پرده نیز حوزه‌هایی هستند که تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند سهم بازار را به خود اختصاص دهند.

۵. داروسازی و تجهیزات پزشکی

ایران صنعت داروسازی بزرگی دارد و تاجیکستان به‌شدت به دارو‌های وارداتی متکی است. دارو‌های ایرانی، به‌ویژه دارو‌های ژنریک، می‌توانند تقاضای رو به رشد در تاجیکستان، به‌ویژه برای آنتی‌بیوتیک‌ها، مسکن‌ها و مدیریت بیماری‌های مزمن را برآورده کنند. ایران مجموعه‌ای از تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی از جمله ابزار تشخیصی، ابزار جراحی و لوازم بیمارستانی را تولید می‌کند. این محصولات می‌توانند نیاز‌های بخش مراقبت‌های بهداشتی تاجیکستان را که به توسعه و مدرن شدن ادامه می‌دهد، برآورده کنند.

۶. مبلمان و کالا‌های خانگی

ایران انواع مبلمان خانگی و اداری از جمله تخت، مبل، میز و انباری را تولید می‌کند. این اقلام می‌تواند به تاجیکستان صادر شود، جایی که بخش مسکن در حال رشد است و پروژه‌های مسکونی و تجاری جدید در حال ظهور است. اجناس تزئینی ایرانی از جمله قالیچه، فرش (به ویژه فرش ایرانی) و سایر اقلام دکوری منزل برای مصرف‌کنندگان تاجیک علاقه‌مند به اقلام سنتی یا لوکس جذاب خواهد بود.

۷. سد و نیروگاه‌های برق‌آبی

ایران در زمینه انرژی در تاجیکستان، روی انرژی‌های آبی - الکترونیکی سرمایه‌گذاری کرده است و با تاسیس و راه‌اندازی سد‌های سنگ توده و راغون کمک زیاد به تولید انرژی در کشور تاجیکستان، کرده است. کشور تاجیکستان از سال ۲۰۱۰ با راه‌اندازی نیروگاه سنگ توده موفق شده است بخشی از هزینه‌های خود و بخشی از انرژی‌های داخلی را و حتی صادرات به کشور افغانستان را محقق کند، بنابراین با سابقه خوبی که ایرانی‌ها در تولید انرژی برق‌آبی به جا گذاشته‌اند، راه اعتماد بیشتر به ایرانی‌ها در این کشور بازشده است و فرصت‌های خوبی برای همکاری‌های دوجانبه بعدی فراهم شد. ایرانیان تاکنون علاوه بر ساخت و همکاری در احداث نیروگاه‌های برق‌آبی، در ساخت پل، بیمارستان‌ها، کارخانه‌های مواد غذایی و توسعه دامپروری‌های در این کشور سرمایه‌گذاری و مشارکت‌هایی داشته است.

۸. واردات ملزومات تولید آب معدنی و نوشیدنی

تاجیکستان که کشوری محصور در خشکی است، ایجاد کارخانجات بسته‌بندی آب معدنی می‌تواند در تاجیکستان گزینه مطلوبی باشد. در بازار تاجیکستان آب معدنی توسط شرکت‌های قزاقستانی و ازبکستانی تولید می‌شود. نوشابه‌های گازدار مانند نوشابه، آب میوه‌ها و نوشابه‌های انرژی‌زا به طور گسترده‌ای وارد می‌شوند که اغلب از کشور‌های دارای تولیدکنندگان بزرگ نوشیدنی مانند روسیه، ترکیه و چین وارد می‌شوند. تولید محلی نوشابه ممکن است وجود داشته باشد، اما تقاضا برای برند‌های شناخته شده بین‌المللی همچنان بالا است.

۹. لوازم خانگی و الکترونیک

تولیدکنندگان ایرانی انواع کالا‌های الکترونیکی از جمله تلویزیون، یخچال و لوازم آشپزخانه را تولید می‌کنند. این محصولات می‌توانند در تاجیکستان مورد تقاضا باشند، جایی که بسیاری از مصرف‌کنندگان به‌دنبال لوازم الکترونیکی مقرون به‌صرفه هستند. تهویه مطبوع و هواداران: با توجه به تابستان‌های گرم تاجیکستان، تجهیزات تهویه مطبوع و خنک‌کننده می‌توانند بازاری آماده پیدا کنند. توان تولیدی ایران در این بخش پاسخگوی تقاضا برای محصولات مقرون به‌صرفه و باکیفیت است.

۱۰. محصولات انرژی و تجهیزات

ایران یکی از تولیدکنندگان عمده نفت و فرآورده‌های نفتی است. اگرچه تاجیکستان فاقد منابع نفتی داخلی قابل توجهی است، اما به واردات سوخت، روان‌کننده‌ها و سایر فرآورده‌های نفتی متکی است. ایران می‌تواند بخشی از این نیاز را به‌ویژه با فرآورده‌های سوختی و مشتقات نفتی برآورده کند. با توجه به پیشرفت‌های ایران در انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی، پنل‌های خورشیدی ایران و فناوری‌های مرتبط با آن می‌تواند برای تاجیکستان که به‌دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود است، مفید باشد. 

ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کود‌های شیمیایی از جمله اوره و نیترات آمونیوم است که برای بخش کشاورزی تاجیکستان حیاتی است. با توجه به اهمیت کشاورزی در اقتصاد تاجیکستان، کود‌های ایرانی می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد محصولات داشته باشد. محصولات پلاستیکی و لاستیکی: ایران محصولات پلاستیکی مختلفی مانند مواد بسته‌بندی، ظروف و کالا‌های لاستیکی تولید می‌کند. این‌ها می‌توانند در بخش‌های صنعتی تاجیکستان، به‌ویژه در ساخت‌ و ساز، تقاضا پیدا کنند.

منبع: نشان تجارت