نقدی بر طرح رفراندوم خروج از برجام

آیت ماندگار- پس از جدی شدن تدوین طرح برگزاری رفراندوم درباره چهار موضوع FATF، هر ایرانی روزی یک لیتر بنزین، پرداخت یارانه نقدی ماهیانه ۲۰۰ هزار تومان به‌جای دلار ۴۲۰۰ تومانی از بابت ۱۴ میلیارد دلار کالای اساسی و تعیین سقف ۷ میلیون تومان برای حقوق مدیران، حاجی دلیگانی نماینده اصولگرای مردم شاهین شهر در مجلس شورای اسلامی از پیشنهاد برخی نمایندگان مجلس مبنی بر گنجاندن موضوع پنجم به این طرح با موضوع خروج ایران از برجام خبر داد.

همواره برخی اصولگرایان در ستیز کامل با برجام، مدعی ضررِ مطلق بدون هیچ منفعتی برای برجام بوده‌اند و بار‌ها تیغ تیز خویش را بر چهره برجام و برجامیان کشیده‌اند و تقاضای خروج از برجام را نه فقط مخفی نکرده‌اند که در این راستا از هیچ فشاری دریغ ننموده‌اند. از سوی دیگر برخی اصلاح طلبان نیز ذره‌ای از برجام پرستی خود کوتاه نیامده و چشم بر نواقص آن بسته‌اند و گویی برجام گلی بی خار است! در این بین تحلیل گرانی از هر دو طیف بودند که سعی بر تحلیل علمی برجام از زوایای مختلف امنیتی، سیاسی و بین المللی، اقتصادی و... داشته‌اند و با وقوف بر مزایا و نواقص برجام، نظر خود را در موافقت یا مخالفت با آن ابراز کرده‌اند.

اما شاید تاکنون کسی به طور جدی بحث برگزاری همه پرسی برای خروج از برجام را مطرح نکرده بود. این طرح که ظاهراً تنها به خاطر بی اثر کردن طرح ۴ موضوعی پیش گفته و مقابله با آن مطرح شده، بسیار تعجب آور بوده و چندان به ملزومات آن توجهی نشده است. البته باید گفت که این یادداشت به اصل طرح همه پرسی ۴ موضوعی ورود نکرده و کاری با مزایا و نواقص آن نخواهد داشت.

بر فرض برگزاری چنین رفراندومی برای خروج از برجام، نتیجه آن از دو حال خارج نیست.

حالت اول، رأی مثبت مردم بر خروج از برجام است که مطلوب طراحان این طرح می‌باشد. در تحلیل مصائب بعدی خروج ایران از برجام، سخن‌های بسیاری گفته شده است و موافقان و مخالفان خود را دارد؛ اما بعد از فروریخته شدن برجام می‌توان به بازاحیای تحریم‌های اروپا و از آن مهم‌تر شورای امنیت و بازتشکیل جبهه واحد غرب و همراهی کشور‌های مختلف با آن علیه ایران، انزوای مجدد جمهوری اسلامی در روابط بین المللی و یارگیری جدیدتر اسرائیل در جهان، ضعیف شدن بیشتر اقتصاد ملی و قطع شدن اکثر شریان‌های اقتصادی کشور و رفتن ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل متحد (ماده ۴۱ یا ۴۲) و تبعات ناشی از آن اشاره کرد. در هر حال، می‌توان گفت: در صورت برگزاری همه پرسی و دچار شدن به ملزومات خروج، این انتخاب مردم است و لازم الاتباع.

اما حالت دوم، رأی منفی مردم بر خروج ایران از برجام است. نکته‌ای مهم اینجاست که مغفول مانده و موضوع اصلی این یادداشت است. دستگاه سیاست خارجی کشور همواره از کارت خروج از برجام، به عنوان اهرم فشاری علیه غرب جهت امتیازگیری استفاده کرده است. فارغ از این که چنین بازی تاکنون نتیجه بخش بوده یا خیر، اما عقلانیت سیاسی حکم می‌کند که نباید بازی را به گونه‌ای پیش برد که گزینه‌ها و انتخاب‌های خود را محدود کرد. بر فرض رأی منفی مردم به این همه پرسی و رأی به ماندگاری برجام، حالا پشتوانه عظیم مردمی پشت برجام است و تقریباً بعید می‌نماید قدرتی بتواند از برجامِ پس از رفراندوم خارج شود. در این حالت، دیگر ایران گزینه و انتخاب خود را محدود کرده، اهرم فشار خود را ناکارآمد نموده و پس از آن و با توجه به آگاهی غرب از این موضوع، فشار‌های حداکثری آنان و امتیازگیری از ایران آغاز خواهد شد.

به نظر می‌رسد که کشاندن اختلافات داخلی به عرصه بین الملل و هزینه کردن از منافع ملی جهت برآورده کردن خواسته‌های گروهی و حزبی، اوج بداخلاقی سیاسی است که اگر آگاهانه باشد طعنه به خیانت می‌زند و اگر از روی غفلت باشد به شدت مذموم است و مستحق ملامت. خوب است که نمایندگان محترم قبل از هر تصمیمی و یا ارائه طرحی، از متخصصین امر مشورت گرفته و جوانب مختلف آن را سنجیده و سپس آن را رسانه‌ای کنند. در پایان دو سؤال مهم ذهن نگارنده را مشغول کرده است. اول این که آیا نمایندگان محترم در همه امور (نظیر FATF و...) از چنین دقت نظر و تخصصی بهره می‌برند و با چنین علمیتی قصد تصمیم گیری برای کشور و ۸۰ میلیون ایرانی را دارند؟ و سؤال دوم، زمانی که کمیت نمایندگان مجلس در موضوعات تخصصی که قاعدتاً باید «عصاره فضائل ملت» باشند و نیز دسترسی به اخبار گویا و مگو دارند این چنین می‌لنگد، چطور می‌توان در این مباحث به آرای عمومی مراجعه کرد؟