برای نگهداری کاکتوس باید به چه نکاتی توجه کرد؟

آیت ماندگار - هدی کاشانیان: کاکتوس‌ها گیاهانی مقاوم و زیبا هستند که به دلیل توانایی سازگاری با شرایط سخت محیطی و نیاز کم به آب، به گزینه‌ای محبوب برای نگهداری در منازل و فضا‌های کاری تبدیل شده‌اند. با این حال، برای نگهداری سالم و رشد مطلوب کاکتوس‌ها، باید به برخی نکات توجه کرد. در ادامه ویژگی‌ها و اصول نگهداری کاکتوس توضیح داده می‌شوند:

۱. نور مناسب

کاکتوس‌ها گیاهانی آفتاب دوست هستند و نیاز به نور مستقیم دارند. برای نگهداری کاکتوس در داخل خانه، بهترین مکان کنار پنجره‌ای با نور زیاد و مستقیم است و در صورت کافی نبودن نورطبیعی، نور مصنوعی نیز به‌عنوان مکمل قابل استفاده است. در صورتی که کاکتوس شما بیرون از خانه نگهداری می‌شود، دقت کنید که در تابستان‌های گرم و زیر آفتاب شدید، دچار سوختگی نشود. اگر برگ‌های کاکتوس شروع به تغییر رنگ به قرمز یا زرد کردند، این نشانه‌ی دریافت نور زیاد است. در صورتی که مشاهده کردید رنگ کاکتوس کم رنگ، سفید شده یا در حال تبدیل شدن به زرد یا نارنجی است، فوراً کاکتوس را به مکان دیگری منتقل کنید، زیرا گیاه نور زیادی دریافت کرده است. برای کاکتوس‌هایی که داخل محیط قرار دارند، مکانی را پیدا کنید که همچنان بتوانند به اندازه کمی نور و هوای تازه دریافت کنند تا گل بدهند و به طور مداوم به رشد خود ادامه دهند. اگر دیدید که کاکتوس به سمت نور خم می‌شود، گیاه را به نقطه روشن تری منتقل کنید تا بتواند از نور بیشتری بهره ببرد.

۲. آبیاری مناسب

کاکتوس‌ها معمولاً در مناطق کم آب مانند: جنوب قاره آمریکا زندگی می‌کنند و به خوبی با شرایط کم آبی سازگار هستند. این گیاهان می‌توانند مدت‌ها بدون آب زندگی کنند. پس نباید زیاد آنها را آبیاری کنید، زیرا آبیاری زیاد باعث پوسیده شدن ریشه کاکتوس خواهد شد. فاصله بین دو آبیاری گیاه، به‌عوامل زیادی مانند: دمای محیط، میزان نور، میزان رطوبت، بافت خاک و زهکشی خاک گلدان بستگی دارد و بهتر است زمانی که خاک گلدان خشک شد آن را آبیاری کنید. معمولاً به اشتباه فکر می‌کنند که کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها نیاز چندانی به آب ندارند. با اینکه گل کاکتوس خاصیت ذخیره‌سازی آب در برگ و ساقه‌های خود را دارد که باعث زنده ماندن گیاه در محیط‌های گرم و خشک می‌شود، ولی بدون آب زنده نمی‌ماند. اگر خاک خشک است، باید به قدری آب دهید که خاک خیس و نه اشباع گردد. اگر خاک مرطوب است، می‌توانید تا آبدهی مجدد اندکی صبر کنید. در هر بار آب دهی، مطمئن شوید که خاک خشک شده است. در صورتی که با وجود آب کافی، برگ‌های کاکتوس در حال خشک شدن است، می‌توانید برگ‌ها را اسپری کنید تا رطوبت کافی ایجاد شود.

۳. خاک مناسب

اگر ساخت ترکیب خاک مناسب و حرفه‌ای چندان برای شما راحت نیست، پس اصلاً ریسک نکنید. خاک مخلوط با زهکشی عالی مخصوص گیاهان کاکتوس خریداری کنید. اما اگر نتوانستید چنین خاکی تهیه کنید، خاک گلدان را با مواد غیرآلی مثل پرلیت اصلاح کنید تا زهکشی و جریان هوای خاک افزایش پیدا کند.

اگر مایل هستید خودتان ترکیب خاک مناسب درست کنید، ۷۰ درصد ماسه شسته شده بدون خاک + ۱۵ درصد پیت ماس + ۱۵ درصد ورمی کمپوست را با هم ترکیب کنید. برای اینکه زهکشی خاک خوب باشد لایه یک یا دو سانتی‌متری از سنگریزه یا شن درشت کافیست. توجه داشته باشید که انتخاب خاک مناسب گلدان بر روی میزان آبیاری، قدرت و توان جذب ریشه‌ها برای گرفتن آب کافی و زهکشی آن تأثیر مستقیم دارد.

۴. دما و رطوبت

کاکتوس‌ها به دما‌های گرم علاقه‌مند هستند و می‌توانند در دمای ۲۰ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد به خوبی رشد کنند. در فصل زمستان نیز بهتر است دما از هفت درجه پایین‌تر نرود. این گیاهان در محیط‌هایی با تهویه مناسب بهترین رشد را خواهند داشت. تهویه مناسب به ویژه در فصل گرما، زمانی که کاکتوس در معرض آفتاب قرار دارد، اهمیت دارد. کاکتوس‌ها در فصل رشد خود دمای ۳۲ تا ۳۸ درجه را می‌توانند تحمل کنند و مناسب‌ترین دما برای فصل استراحت آنها ۷ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد تعیین شده، این دمایی است که کاکتوس‎ها در محل طبیعی زندگی با آن رو‌به‌رو می‌شوند. هوای سرد در فصل استراحت کاکتوس می‌تواند منجر به گلدهی گیاه در فصل رشد آن بشود.

۵. تعویض گلدان‌

می‌توان گفت که باید سالانه گلدان کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها تعویض شود. کاشت مجدد کاکتوس‌ها می‌تواند دشوار باشد؛ بنابراین گلدانی که انتخاب می‌کنید باید به قدری بزرگ باشد که در عرض چند ماه مجبور به تعویض مجدد آن نشوید. نیمی خاک و نیمی شن با یکدیگر ترکیب کنید و مطمئن شوید که امکان خشک شدن به خوبی وجود دارد.

شما نیاز به دستکش باغبانی خواهید داشت تا خار به دستانتان فرو نرود. همچنین برای حفاظت از بازوها، می‌توانید گیاه را با روزنامه، حوله‌ی کاغذی یا فوم بپوشانید. گلدان را کج کنید و آن را از کاکتوس خود جدا کنید. اگر در این کار با مشکل مواجه شدید، به کف گلدان ضربه بزنید تا کمی شل شود. همچنین اگر نمی‌خواهید آن را مجددا استفاده کنید، می‌توانید گلدان را بشکنید. کاکتوس را در گلدان جدید قرار دهید و به آن کود، خاک و آب بیافزایید. تعویض گلدان کاکتوس‌ها به صورت سالانه ضروری است. همچنین به شما فرصتی برای بررسی خاک و وجود حشرات و گند زدگی‌ها می‌دهد.‌

می‌توانید از انواع گلدان‌های پلاستیکی، فلزی، سفالی و سنگی برای کاکتوس خود استفاده کنید. فقط باید دقت کنید گلدان کاکتوس نباید خیلی بزرگ باشد، چون رطوبت زیادی در خاک باقی می‌ماند و خیلی هم نباید تنگ باشد، که ریشه گیاه تحت فشار قرار بگیرد. همچنین کف گلدان باید سوراخ‌هایی داشته باشد، تا آب اضافی از آن سوراخ‌ها خارج شود.

۶. کوددهی

برای تهیه کود نیز باید کود مخصوص گیاه کاکتوس را تهیه کنید. این نوع کود‌ها همه مواد مغذی مورد نیاز آنها را دارد و در افزایش مقاومت نسبت به بیماری‌ها و گلدهی بهتر کمک می‌کند. معمولاً طریقه آماده‌سازی محلول کود مخصوص این گیاهان به شکل ترکیب ۵ میلی‌لیتر از کود با ۱ لیتر آب است. معمولاً کود مناسب همان کود‌های NPK با فرمول ۱۰-۱۰-۱۰ برای این گیاهان هستند.

نحوه آماده سازی محلول بر روی آن درج شده است و ممکن است بین شرکت‌های تولید کننده متفاوت باشد. در طی فصل رشد، هفته‌ای یکبار از کود استفاده کنید. در فصل استراحت اصلاً نباید به گیاه کاکتوس کود بدهید در غیر این صورت گیاه آسیب خواهد دید.

۷.     مراقبت از آفات و بیماری‌ها

آبیاری بیش از حد به کاکتوس باعث پوسیدگی ریشه کاکتوس می‌شود. در مراحل اولیه پوسیدگی می‌توانید، با هرس کردن ریشه‌های پوسیده و استفاده از سموم قارچ کش از گسترش پوسیدگی ریشه کاکتوس جلوگیری کنید. ولی وقتی پوسیدگی ریشه‌ها پیشرفت کرد، شما باید کاکتوس را از محل پوسیدگی جدا کنید و پس از خشک شدن محل بریدگی به صورت قلمه در گلدان جدید بکارید تا ریشه بزند.

شپشک آرد آلود، این آفت به صورت نقاط سفید و پودری در ریشه و تنه کاکتوس مشاهده می‌شود و می‌تواند به شدت به کاکتوس آسیب بزند؛ بنابراین بهتر است، به تمام کاکتوس، یعنی ریشه و تنه گیاه سم مخصوص شپشک آرد آلود را بزنید.

کنه‌ها از شیره کاکتوس برای تغذیه استفاده می‌کنند و کاکتوسی که مبتلا به کنه می‌شود، رنگش کدر می‌شود. برای از بین بردن کنه باید از سم مخصوص کنه کش استفاده کنید.

ممکن است انواع دیگری از آفت‌ها، مانند: تریپس‌ها و شته‌ها به کاکتوس حمله کنند. شما باید برای از بین بردن آنها از سم‌های حشره کش استفاده کنید.

۸. هرس

معمولاً توصیه می‌شود که در زمان نگهداری از کاکتوس به فکر هرس کردن این گیاه نباشید، چون اصلا لازم نیست. اما برخی نشانه‌ها هستند که به شما می‌گویند موقع هرس کردن آن رسیده است. مثلاً اگر خیلی رشد سریعی پیدا کرده و حجم زیادی گرفته می‌توانید هرس کنید. اما هر سه سال یکبار بهترین موقع است تا خیلی پرحجم نشود. مواقعی که متوجه می‌شوید گیاهتان دچار آلودگی‌هایی مثل شپشک، سوسک شاخک بلند کاکتوس و ... شده، در این صورت باید هر چه زودتر شروع به هرس کردن کنید. در غیر این صورت از طریق ساقه خود را به ریشه‌ها خواهند رساند و گیاه از بین خواهد رفت.

مواقعی که گیاه دچار پوسیدگی شده و از بالا به سمت پایین شروع شده باشد، می‌توانید با هرس کردن، گل کاکتوس خود را نجات دهید. در فصل گلدهی اگر ساقه گل خمیده و مرده در گیاه خود مشاهده کردید باید به فکر هرس کردن آن بیفتید. با این حال جدای از این مشکلات که هرس کردن را اجباری می‌کنند، برخی افراد توصیه می‌کنند پس از پایان فصل گلدهی، شاخه‌های پژمرده را هرس کنید تا در سال بعد با حجم و تعداد بیشتری شروع به شکوفه‌زنی کند.