چرا برخی مسئولان فاسد می‌شوند؟

آیت ماندگار- روزی نیست که از گوشه و کنار کشور، خبری از فساد مالی مجموعه‌های مدیریتی به گوشمان نرسد. مطمئناً یکی از دلایل اصلی این اتفاقات، نبود آزادی لازم برای نقد مسئولان است. از طرفی، فقدان شفافیت و عدم‌دسترسی آزاد به اطلاعات هم مزید بر علت شده است.

در این شماره «آیت ماندگار» با نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگویی پیرامون تمهیدات مجلس برای کم‌شدن یا مهار فساد مسئولان داشتیم و نظرات آن‌ها را جویا شدیم. 

عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده نقده و اشنویه گفت: انتظار افکار عمومی بیشتر در زمینه مقابله با علت است تا معلول. سیستم‌ها و مجموعه‌های مدیریتی در بخش‌های مختلف کشور با شفافیت و اجرای امور مالی خود در اتاق شیشه‌ای باید از وقوع فسادهای مالی جلوگیری کنند، چراکه چنین اموری در بلندمدت یاس و ناامیدی را در جامعه به‌همراه دارد.

وی تاکید کرد: برخورد با فساد باید قاطعانه و جدی باشد این در حالی است که اگر همسو با این برخوردها، ضعف‌ها، گره‌ها و عللی که زمینه این رانت و فساد را فراهم می‌آورد از بین برود، می‌توان گفت دستاورد خوبی به‌همراه داشته است، اما در غیراین‌صورت، نگاه مردم این خواهد بود که مبارزه با رانت و فساد به مفهوم واقعی وجود ندارد.

عضو فراکسیون امید تصریح کرد: اگر شکل‌گیری احزاب براساس رقابت باشد، برهم نظارت دقیق خواهند کرد. در کنار این موضوع اقدامات مطبوعات نیز بسیار مهم است، یعنی اگر رسانه‌ها بتوانند آزادانه، فعالیت نظارتی داشته باشند، فساد شکل نمی‌گیرد.

حسین‌زاده اظهار داشت: مجلس می‌تواند برای خود یک کارگروه تشکیل دهد و ضعف‌های تقنینی و نظارتی را مورد بازبینی قرار دهد و پس از آن اگر نیاز به قانون‌‌گذاری یا حذف قوانین مازاد و غیرکاربردی وجود داشت، این اقدام را در راستای کم‌هزینه‌ترشدن برخورد با فساد و رانت انجام دهد.

 عضو فراکسیون امید بیان کرد: شما هر قدر امکان پیشگیری از فساد و رانت را به‌وجود بیاورید و در کشور برای بیت‌المال سرمایه‌های عمومی و اجتماعی کارآمدتر داشته باشید، بهتر و کم‌هزینه‌تر از این است که قوانین سلسله مراتبی با هدف پیشگیری باشد تا برخورد نهایی.

عضو کمیسیون عمران در مجلس دهم در پاسخ به این سوال که فکر می‌کنید مجلس دهم ظرفیت اجرای این کار را دارد؟ گفت: بله، مجلس این ظرفیت را دارد. فقط به لحاظ زمانی نمی‌دانم فرصت داریم که کار تقتینی انجام دهیم یا خیر؟ با توجه به اینکه امروز فساد مالی مدیران به مسئله اصلی کشور تبدیل شده است، می‌توان با اقداماتی سریع در عرض 20 روز، طرحی را در این زمینه به مجلس ارائه داد.

حسین‌زاده با اشاره به اینکه این موضوع در کمیته ویژه بررسی می‌شود و پس از ارائه در صحن مجلس، رای‌گیری صورت می‌گیرد، ادامه داد: این اقدام، زمان‌بر نیست و اگر همین امروز، قوای سه‌گانه، دستگاه‌ها و نهادها، احصاء مشکلات برای سالم‌سازی و فسادستیزی را انجام دهند، دیگر چرخه مدیریتی کشور گرفتار فساد نخواهد شد.

نماینده نقده و اشنویه گفت: باید از مطبوعات و رسانه‌ها خواست اگر ظرفیت و توانمندی دارند، نه با هدف مچ‌گیری، بلکه با هدف شفاف‌سازی و نظارت بر عملکرد همه کارگزاران و مدیران کشور وارد عمل شوند. از طرفی، هرچقدر فضای امن بیشتری برای رسانه‌ها به‌وجود بیاوریم، آن‌ها می‌توانند کمک حال بیشتری برای دستگاه‌های نظارتی و مجموعه‌ها در راه مبارزه با فساد باشند.

سیدناصر موسوی‌لارگانی، نماینده فلاورجان در مجلس دهم در این باره گفت: متاسفانه خبرهای فساد چه اخلاقی و چه اقتصادی، برای کشور یک سم مهلک است و باعث سلب اعتماد مردم از مسئولان و بدبینی شدید شده و تکرار این موضوع سبب می‌شود تا نیمی از مردم، همه مسئولان را به یک چشم بنگرند.

این نماینده اصولگرای مجلس با تاکید بر اینکه شاید تعداد افرادی که این تخلفات را در کشور انجام می‌دهند زیاد نباشد، ادامه داد: تخلف در این زمینه توسط یک نفر هم زیاد است.

موسوی‌‌لارگانی خاطرنشان کرد: برخی حرکت‌های مسئولان باعث شده که مردم به اسلام و به نظام اسلامی بدبین شوند و حتی برخی تیرها به مقام معظم رهبری شلیک می‌شود، علیرغم اینکه ایشان ساده‌ترین و پاک‌ترین زندگی را دارند.

عضو کمیسیون اقتصادی گفت: برخورد جدی آیت‌ا... رییسی، رییس قوه قضاییه و همکارانشان باعث شده که مردم امیدشان بیشتر شود. در همین راستا هم، نمایندگان از رییس قوه قضاییه می‌خواهند تا به برخوردهای جدی خود ادامه دهد و ملاحظه هیچ‌کس را نکند، چراکه اگر برخوردها جدی باشد و رودربایستی‌ها کنار گذاشته شود و هر کسی در هر جایی که تخلف کرده با او برخورد شود، فردی جرات تخلف کردن نخواهد داشت، در غیراین‌صورت ما شاهد افزایش اختلاس خواهیم بود. مثلاً بابک زنجانی ۹ هزار میلیارد تومان تخلف مالی کرده و چندین سال را در زندان سپری می‌کند، در زندان هم مشکلی برایش به‌وجود نمی‌آید و بعد هم نهایتاً می‌گویند پول را به بیت‌المال برگرداند. قاطعانه می‌گویم اگر برخوردها اینچنینی باشد نمی‌توان به ریشه‌کن شدن فساد امیدوار بود. 

عضو فراکسیون ولایی مجلس دهم با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در بحث حقوق‌های نجومی  گفت: این حقوق‌ها ظالمانه و نامتعارف است. این افراد با چنین حقوق‌هایی لیاقت مدیریت کشور را ندارند، اما دیوان محاسبات گزارش می‎دهد که این افراد حدود 300 نفر هستند و اکثر آن‌ها پول‌ها را به بیت‌المال برگرداندند. تنها شش نفر هنوز پول را برنگردانده‌اند که در زندان به‌سر می‌برند. این گزارش اصلاً برای مردم قابل قبول نیست.

 نماینده فلاورجان افزود: مجلس طبق قانون اساسی دو وظیفه دارد، یکی قانون‌گذاری و دیگری نظارت بر اجرای قوانین و باید بُعد نظارتی مجلس قوی‌تر شود تا این اتفاقات ناخوشایند به حداقل برسد.

وی در ادامه تاکید کرد: در بین کشورهای دنیا، ایران متورم‌ترین قانون را دارد، یعنی هر روز قانون تولید می‌کند، اما از طرف دیگر به قانون عمل نمی‌شود و وقتی نظارت نکنیم، این‌گونه مسائل پیش می‌آید. در بودجه سال ۹۶ در گزارش دیوان محاسبات در مجلس اعلام شد، بیش از ۶۰ درصد تخلف داشته‌ایم و از قانون که مصوب شده در اجرای بودجه استفاده نشده است. حال باید پرسید چه دلیلی دارد که دو ماه وقت مجلس با هزینه‌های سنگین گرفته شود و در بودجه انحراف داشته باشیم.

این نماینده استان اصفهان در پاسخ به این سوال که نبود آزادی برای نقد مسئولان و نبود شفافیت در دسترسی به اطلاعات تا چه میزان بستر فساد و رانت را برای مسئولان به‌وجود می‌آورد، عنوان کرد: به‌نظر من در هیچ کشوری مانند ایران، آزادی قلم و بیان وجود ندارد و شما در هیچ کشوری نمی‌بینید که یک بچه 12 ساله کلیپی را در شبکه‌های مجازی پخش کند و به رهبری انتقاد کند. شما در کجای دنیا می‌توانید این‌گونه موارد را مشاهده کنید که آزادی داشته باشند.

نماینده فلاورجان تاکید کرد: وقتی رییس‌جمهور می‌گوید از معصوم هم می‌توان انتقاد کرد پس در این کشور آزادی و انتقاد از مسئولان وجود دارد. 

عضو فراکسیون ولایی در ادامه به بحث شفافیت پرداخت و گفت: من با این مساله موافقم که متاسفانه چه در دولت و چه در مجلس اعتقاد به شفافیت وجود ندارد. برای مثال 174 نماینده طرح شفافیت در رای نمایندگان را امضا کردند ولی در زمان رای دادن به این طرح که ۱۷۴ امضا جمع شده بود، فقط ۵۲ نفر رای دادند، در حالی که همه 174 نفر، طرح‌ را امضا کرده بودند.

موسوی‌لارگانی یادآور شد: چرا باید از شفافیت و شفاف شدن رای‌مان وحشت کنیم، چرا باید مجلس که هزینه‌ها بابت اداره آن صرف می‌شود با یک ساعت و نیم تاخیر به‌دلیل عدم‌حضور برخی از نمایندگان آغاز شود و این مساله باید برای مردم شفاف شود.

بهروز نعمتی، نماینده تهران و عضو هیات‌رییسه مجلس در پاسخ به اینکه تاثیر فساد مسئولان چه تاثیری بر افکار عمومی دارد؟ گفت: قطعاً اثر بدی بر روی افکار عمومی دارد. مردم توقعشان از مسئولان بالاست و با به‌وجود آمدن این اتفاقات دچار سردرگمی می‌شوند.

وی افزود: در بحث قانون‌گذاری مشکلی وجود ندارد. قوانین متعددی داریم که می‌تواند بازدارنده باشد، اما در بحث نظارت ممکن است آن‌گونه که باید و شاید رفتار نکنیم و حتی در بحث پیشگیری، دستگاه‌های نظارتی باید به‌سمتی پیش روند که از به‌وجود آمدن فساد جلوگیری کنند. همچنین باید در سپردن مسئولیت‌ها به افراد، گزینش و دقت بیشتری صورت بگیرد.

حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر در خصوص فساد مسئولان و تاثیرات آن در جامعه گفت: به‌هرحال تاثیر ناخوشایندی در جامعه دارد، اما سه گزینه پیش‌روی خود داریم. گزینه اول اینکه پیشگیری کنیم که این اتفاقات نیفتد. گزینه دوم، پنهان کنیم و گزینه سوم اینکه آن‌چه اتفاق می‌افتد را شفاف بیان کنیم.

نماینده شاهین‌شهر در ادامه گفت: باید شفاف رفتار و به مردم اعتماد کنیم. آن‌چه هست و نیست را به مردم بگوییم، اما آن‌چه که می‌تواند این ناراحتی را جبران کند این است که با افرادی که با فسادشان اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده‌اند، برخورد جدی شود. یعنی شفاف و بدون ملاحظه با کسی که مفسد اقتصادی است برخورد کنیم، به‌خصوص با آن‌هایی که وابسته به مقامات و افراد باقدرت و در قدرت هستند.

عضو فراکسیون ولایی ادامه داد: این نوع برخوردها اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد، همان‌گونه‌ای که آقای رییسی این روش را در دستور کار خود قرار داده و ما از آن حمایت می‌کنیم.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات در مجلس دهم تاکید کرد: نکته‌ای که ریاست قوه قضاییه باید مدنظر داشته باشد این است که تا می ‌واند بحث مربوط به رسیدگی به مفاسد داخل قوه قضاییه را در اولویت قرار دهد، چراکه بسیار می‌تواند کمک‌کننده باشد. هر چقدر در داخل قوه قضاییه سلامتی بیشتری وجود داشته باشد تضمین مقابله با فساد و پیشگیری از فساد نیز افزایش می‌یابد.

وی با اشاره به نقش مجلس در راه مبارزه با فساد افزود: مجلس به‌شرطی که بتواند به نقش مقتدرانه خود عمل کند، می‌تواند فساد مسئولان را مهار کند.

نماینده شاهین‌شهر در پاسخ به این سوال که دو مسئله نبود آزادی برای نقد مسئولان و نبود شفافیت برای دسترسی آزاد به اطلاعات، تا چه میزان بستر فساد و رانت مسئولان را به‌وجود می‌آورد، گفت: یکی از مشکلات کشور، عدم‌پاسخگویی و نبود آزادی بیان است، به این صورت است که وقتی وارد یک اداره می‌شوید، قانون مجازات اسلامی را نوشته و نصب کرده‌اند و اگر کوچک‌ترین تندی یا اهانتی به رییس یا کارمندان سازمان شود با ارباب رجوع برخورد می‌شود، این یعنی بستن دهان ارباب رجوع تا نتواند انتقاد کند که این موضوع را می‌توان به همه منتقدان در تمام حوزه‌ها تعمیم داد.

عضو فراکسیون ولایی مجلس تصریح کرد: ما در کشور، قانون امر به معروف و نهی از منکر داریم که اخیراً تصویب شده است و هر فرد مراجعه‌کننده می‌تواند مدیر یا کارکنان ارگان‌ها و ادارات را نقد و نهی از منکر کند، پس اگر آزادی باشد برابر همین قوانین موجود می‌توان از فساد اقتصادی و دیگر فسادها جلوگیری کرد.

فاطمه ذوالقدر، نماینده تهران در خصوص فساد برخی مدیران گفت: به‌طور قطع این امر باعث ناامیدی جامعه می‌شود. این فسادها دلسردی و ناامیدی به‌همراه دارد. در شرایطی که مردم به‌شدت در فشار اقتصادی هستند، شنیدن این خبرها تاثیر منفی بر مردم دارد. 

عضو فراکسیون امید درباره نقش مجلس در راه مبارزه با فساد افزود: مجلس می‌تواند از طریق ابزار نظارتی، تذکرات، تحقیق و تفحص، سوال و یا استیضاح وزیر به موضوع ورود پیدا کند. به‌مانند استیضاح وزیر اقتصاد که باعث تغییر تیم اقتصادی دولت شد و رییس بانک مرکزی را تغییر داد و دیدیم که رییس جدید بانک مرکزی چگونه سیاست‌های این تشکیلات را به نفع مردم عوض کرد. این موارد ناشی از اعمال قدرت مجلس است.

عضو فراکسیون زنان در ادامه بیان کرد: قوه مقننه با ابزار نظارتی می‌تواند بر قوه مجریه نظارت کند و قوه قضاییه هم باید کار اصلی، یعنی برخورد با مجرمان و مفسدان را که در دستور کار خود قرار داده است اجرایی کند.

نماینده تهران تاکید کرد: قوه قضاییه باید با قاطعیت بیشتری با اخلال‌گران در اقتصاد کشور برخورد کند. اکنون نیز این کار را در دستور کار قرار داده است، بنابراین نقش قوه قضاییه در جلوگیری از فساد اقتصادی مسئولان مهم است.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس دهم در پاسخ به این پرسش که نبود آزادی برای نقد مسئولان و نبود شفافیت در دسترسی به اطلاعات تا چه میزان بستر فساد و رانت را برای مسئولان به‌وجود می‌آورد، عنوان کرد: آزادی بیان از فساد جلوگیری می‌کند. مدیران می‌دانند که توسط رسانه‌ها رصد می‌شوند و مراقب اقداماتی که انجام می‌دهند، هستند. ضرب‌المثل «اعتماد خوب است، اما کنترل بهتر است» نیز در این مورد صدق می‌کند.

عضو فراکسیون امید در ادامه خاطرنشان کرد: شفافیت هم بسیار مهم است. مثلاً معاونت سینمایی، سیستمی پیاده کرده است که هر پول یا کمکی که به فیلم‌ها صورت می‌گیرد، ثبت شود. 

ذوالقدر تاکید کرد: در کمیسیون فرهنگی اصلاح ساختار بودجه داریم تا بودجه‌هایی که می‌دهیم، نظارت هم بر آن‌ها داشته باشیم و این مساله یک نوع شفافیت است. ما می‌گوییم پول بودجه را داده‌ایم و شما گزارش دهید که چه کرده‌اید. قابل ذکر است که بودجه‌ها را بیشتر به دستگاه‌هایی می‌دهیم که نظارت‌پذیر و پاسخگو باشند.