چرا ورود ویروس کرونا به ایران با تاخیر اعلام شد؟

روزنامه اعتماد در ادامه نوشت: این دیوارکشی، ظرف یک ماه گذشته از آن روزی که مسافران ایرانی بازگشته از چین به نقطه‌ای نامعلوم دورتر از پایتخت منتقل شدند تا امروز که شایعات و اخبار غیررسمی از آلودگی ده‌ها نفر به ویروس کرونا خبر می‌دهد، نتیجه‌ای جز نگران‌تر شدن آدم‌ها، آب رفتن حجم اعتماد عمومی و حریص‌تر شدن مردم برای احتکار ماسک جراحی و الکل و هر قلم جنسی که تصور می‌کنند می‌تواند آن‌ها را از شر این بیماری مولود مدرنیته پناه دهد، نداشته و آبی که کاربران ناجنس شبکه‌های اجتماعی در آش درهم‌جوش تناقض‌ها و ناراست‌های مطلوب مردم بی‌اعتماد می‌ریزند، نتیجه‌ای نداشته جز آنکه مسوولان وزارت بهداشت، این بار و برخلاف همه دفعاتی که یک ویروس مهمان تحمیلی و ناخوانده این کشور شد، در یک نبرد نابرابر، شمشیر از رو ببندند که می‌دانند باز نتیجه معکوس خواهد داد.

کیانوش جهانپور، رئیس کمیته اطلاع‌رسانی «کرونا»، در روزی که آمار ابتلا به کووید - ۱۹ را ۴۳ نفر و آمار فوت را ۸ نفر اعلام کرده، در توجیه این حجم از بتن‌ریزی در مقابل انتشار هر خبری جز اخبار رسمی اعلام شده از مقر واقع در خیابان «ایوانک» می‌گوید که این بار، نظام سلامت با یک بیماری «نوپدید» دست به گریبان است؛ بیماری نوپدیدی که حالا طبق اخبار رسمی، ۸ نفر از شهروندان را کشته و ۴۳ نفر را دربند کرده و بیشتر از این هم خواهد تاخت در روز‌های آینده.

در ۱۵ سال گذشته ما با شیوع چند بیماری ویروسی در کشور مواجه بودیم؛ آنفلوآنزای خوکی، آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، آنفلوآنزای فصلی، وبا التور و حالا هم ویروس کرونا وارد کشور شده. در هیچ دوره‌ای به یاد ندارم اطلاع‌رسانی تا این حد محدود شده و البته بازار شایعات هم تا این حد داغ شده باشد.

تمام مواردی که نام بردید، بیماری‌های معمول است. وبا، به قدمت تاریخ بشریت و آنفلوآنزا با وجود سوش‌های مختلف (نوع‌های مختلف)، به قدمت تاریخ بشریت است. ما امروز با یک بیماری نوپدید روبه‌رو هستیم. اطلاعات بشر در مورد این بیماری محدود است، چه برسد که درباره آن اطلاع‌رسانی شود. به همین دلیل اگر هر فردی هر چه می‌داند، اعلام کند و شرایطی مشابه وضعیت فعلی فضای مجازی رقم بخورد، قطعا با انبوهی از مطالب ضد و نقیض مواجه خواهیم شد، چون در پاسخ به ابعاد اپیدمیولوژیک و بیماری‌زایی ویروس کرونا، حرف‌های مختلف خواهیم شنید.

اگر اطلاع‌رسانی محدود شد، به دلیل آن بوده که یک جمله واحد از کانال رسمی منتشر شود. در این روزها، یک کارشناس اعلام کرد عامل ورود ویروس، کارگران چینی بودند. یک کارشناس اعلام کرد عامل ورود ویروس، زوار پاکستانی بودند. یک پرستار، گراف بیمار را نگاه کرد و گفت: در بیمارستان محل خدمت من هم بیمار کرونا بستری شده. یک نفر برای کسب شهرت، از یک بیمارستان عکس گرفت و اعلام کرد در این بیمارستان، ۴ بیمار کرونا بستری شده که رفتیم و بررسی کردیم و اصلا چنین ادعا‌هایی صحت نداشت. یک نفر از خودش فیلم گرفت و ادعا کرد که آلوده به کروناست، اما در بیمارستان از او تست نگرفته‌اند که البته این فرد هم بازداشت شد. آقای تبریزیان تجویز کرد مردم شلغم با عسل بخورند که مبتلا نشوند و یک نفر هم از قول پروفسور سمیعی جعل کرد که مردم پرتقال و گریپ‌فروت بخورند که مبتلا نشوند و .... واقعا در مورد بیماری وبا یا حتی آنفلوآنزا با این مشکل مواجه نبودیم.

ماهیت بیماری نوپدید متفاوت است و به همین دلیل، شورای عالی امنیت ملی و وزارت ارشاد اعلام کردند که مرجع رسمی اعلام اخبار وزارت بهداشت است، وزیر بهداشت هم با تقسیم‌بندی وظایف، اعلام آمار را به بنده محول کرد. دیشب هم سه برنامه از تلویزیون پخش شد که قائم‌مقام وزیر، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر و رییس سازمان اورژانس کشور در این برنامه‌ها صحبت و اطلاع‌رسانی کردند. یک بخش اطلاع‌رسانی، این اخبار رسمی است، اما در سوی مقابل، یک کارشناس اعلام می‌کند که عمر ویروس کرونا خارج از بدن، ۸ ساعت است در حالی که ما اعلام کردیم عمر ویروس، ۲۴ ساعت تا ۹ روز است. یک کارشناس به مردم می‌گوید ماسک بزنند در حالی که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده ماسک به هیچ‌وجه برای جمعیت عادی ضروری نیست، چون نتایج بعضی مطالعات نشان می‌دهد ماسک ممکن است زمینه گسترش آلودگی را فراهم کند. حالا مردم با این اطلاعات متناقضی که می‌شنوند چه کنند؟

یکی از انتقادات هم متوجه نحوه اطلاع‌رسانی است؛ با وجود آنکه وزیر بهداشت قول داده موارد شناسایی و ابتلا به سرعت اعلام خواهد شد، ظهر چهارشنبه شما از وجود دو بیمار آلوده به کرونا در قم خبر دادید، اما بعد از آنکه رییس دانشگاه علوم پزشکی قم، فوت این بیماران را اعلام کرد، شما در صفحه توییترتان، فوت بیماران را تایید کردید. چرا اعلام فوت این بیماران با تاخیر اتفاق افتاد؟

نمونه ترشحات ریه دو بیمار از قم برای ما ارسال شد و ما هم، نمونه‌ها را به آزمایشگاه مرجع تهران فرستادیم. بیماران، در حضور من فوت نکرده بودند. آنچه در تهران مورد آزمایش قرار گرفت، نمونه ترشحات ریه بود و من هم فقط نمونه و نتیجه آزمایش را در اختیار داشتم. بعد از ارسال نتیجه آزمایش به قم، رییس دانشگاه علوم پزشکی قم به ما خبر داد که این بیماران فوت کرده‌اند.

یعنی شما نمونه آزمایش را دیر دریافت کردید؟

ما نتایج آزمایش را دیدیم، ولی فوت بیمار را ندیدیم.

و از فوت بیماران که ۴ روز قبل از اعلام شما اتفاق افتاده بود، بی‌خبر بودید؟

۴۵ دقیقه بعد از آنکه نتیجه آزمایش به دست من رسید، خبر شناسایی و ابتلا را اعلام کردم که این فاصله هم مربوط به تنظیم خبر بود.

شنیده‌ام که مسوولان یکی از بیمارستان‌ها، روز جمعه و به دنبال مراجعه موارد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا، درخواست کیت تشخیصی داشتند، اما کسی در انستیتو پاستور پاسخگو نبوده.

کیت در اختیار بیمارستان قرار نمی‌گیرد مگر در موارد نادری که بیمارستان به دلایل خاص از جمله توان بالای علمی، برای تحویل کیت مناسب تشخیص داده شده و در روال معمول، نمونه ترشحات ریه فرد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا، توسط رابطان بهداشتی بیمارستان‌ها و مراکز بهداشت به انیستیتو پاستور یا آزمایشگاه مرجع معین ارسال می‌شود.

چه تعداد کیت تشخیص ویروس کرونا در اختیار دارید؟

سازمان بهداشت جهانی، این کیت را به کشور‌هایی می‌دهد که توانایی انجام این آزمایش را دارند، چون برخی کشور‌ها قادر به انجام این آزمایش نیستند. تعداد کیت هم بر اساس آمار شیوع و شناسایی تعیین می‌شود. اگر در کشوری، امروز تعداد موارد شناسایی شده، سه رقمی شده، تعداد بیشتری کیت دریافت خواهد کرد. ما تا این لحظه در ۴ مرحله کیت تشخیص آلودگی ویروس کرونا دریافت کردیم که آخرین محموله با ۲ هزار کیت، روز جمعه به ایران رسید. از محموله‌های ارسالی تا به حال برای شناسایی صد‌ها مورد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا استفاده شده و دلیل ارسال محموله چهارم هم اعلام نتایج موارد ابتلا طی روز‌های چهارشنبه و پنجشنبه و اطلاع از روند افزایش ابتلا در ایران بود ضمن آنکه مسوولان سازمان بهداشت جهانی قول دادند در هفته‌های آینده، باز هم کیت و حتی تجهیزات مورد نیاز ارسال کنند.

جمعه شب، خبرگزاری فرانسه در خبری به نقل از یک منبع آگاه در وزارت بهداشت اعلام کرد که روز چهارشنبه ۳۰۰ بیمار آلوده به ویروس کرونا در قم شناسایی شده، ولی به دلیل مسائل امنیتی، این عدد اعلام نشده. در این مورد چه توضیحی دارید؟

این عدد، قطعا دروغ است. وقتی صحبت از ابتلا می‌شود یعنی فرد آلوده، تحت آزمایش با کیت اختصاصی کرونا بوده و نتیجه آزمایش هم مثبت است. ۳۰۰ ابتلا در قم به این معناست که حالا بیمارستان کامکار به علاوه یک بیمارستان پشتوانه‌اش، باید انباشته از مبتلایان کرونا باشد. محل بیمارستان کامکار، تغییر نکرده و می‌توانید بروید و بازدید کنید و ببینید کل موارد مبتلا و مشکوک در این بیمارستان چند نفر است. بعید می‌دانم مبتلای کرونا ظرف دو روز بهبود پیدا کند. متاسفانه در انتشار برخی اخبار مجعول، اهداف سیاسی وجود دارد. وقتی نامه وزیر کشور و نامه وزیر بهداشت و نامه معاون وزیر بهداشت، به صورت جعلی و با محتوای جعلی منتشر می‌شود، انتظار انتشار اخبار صحیح نداشته باشید.

این منبع آگاه در وزارت بهداشت گفته اگر تا الان تعداد واقعی مبتلایان اعلام نشده به این دلیل بوده که با کمبود کیت تشخیصی مواجه بودیم و بیماری قابل شناسایی نبوده.

به هیچ‌وجه صحت ندارد. کیت تشخیص کرونا در کشور موجود بوده و نماینده سازمان بهداشت جهانی هم در ایران حضور دارد و می‌شود از ایشان سوال کرد که چه تعداد کیت و در چه زمان‌هایی به ایران تحویل داده شده. سه محموله کیت، هفته‌ها قبل از اعلام اولین مورد ابتلا و همزمان با تعیین دو آزمایشگاه مرجع برای نمونه‌های آلوده به ایران تحویل داده شد.

یعنی در یک ماه گذشته با کمبود کیت تشخیصی مواجه نبودیم؟

هیچ کمبودی از بابت کیت نداشتیم و تمام موارد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا، با کیت‌های ارسالی سازمان بهداشت جهانی آزمایش شد. تنها دلیلی که برای این ادعا می‌توان در نظر گرفت این سوال است که چرا بیمار مشکوکی که روز ۲۲ بهمن بستری شده، روز ۲۸ بهمن تحت آزمایش قرار گرفته و چرا نتیجه این آزمایش، روز ۳۰ بهمن اعلام شده. پاسخ به این سوال هم مربوط به تعریف ما از بیمار مشکوک به آلودگی ویروس کروناست.

پیش از شناسایی اولین بیمار آلوده در ایران، تعریف ما از مورد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا، براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی این بود که هر فرد دارای علایم شبه آنفلوآنزا که در ۱۴ روز گذشته، سابقه مسافرت به استان هوبی یا شهر ووهان چین داشته یا مواجهه نزدیک با یک فرد چینی یا مواجهه نزدیک با یک بیمار کرونا داشته، مشکوک به آلودگی است. پرونده بیماران متوفی قمی هم موجود است و بنا به گفته اقوام این متوفیان، نه تنها هیچ‌کدام سابقه خروج از کشور و سفر به چین یا سابقه مواجهه با فرد چینی نداشتند، نمونه آزمایش هم، یک روز قبل از فوت بیماران برای آزمایشگاه مرجع ارسال شده.

پزشکان بیمارستان هم براساس پروتکل ابلاغی ما، مورد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا را تعریف کرده بودند و تا زمانی که شرایط بیمار، تابلوی متفاوتی از آنفلوآنزا نداشت، هیچ تردیدی نسبت به این تعریف وجود نداشت، اما به دنبال نحوه شناسایی مبتلایان در قم، این تعریف تغییر کرد و امروز، سفر به چین یا حتی مواجهه با یک فرد چینی، ملاک تردید و تشخیص ما نیست و به دنبال تعریف بیماریابی، حالا تعداد موارد شناسایی هم رو به افزایش است، چون حتی درخواست آزمایش‌ها و نمونه‌گیری‌ها هم تغییر کرد.

در واقع اگر ایرادی نسبت به نحوه بیماریابی در ایران مطرح است، ایراد متوجه پروتکل نحوه شناسایی است که بسیاری افراد در اصفهان و مشهد و تبریز و زنجان و یزد را در مظان آلودگی تعریف می‌کرد، اما نتیجه تست‌ها منفی بود و همچنین، تعدادی از افراد را هم اصلا در فهرست موارد مشکوک آلودگی به ویروس کرونا قرار نمی‌داد، اما نتیجه آزمایش این افراد، مثبت شد.

از جمله پروتکل‌هایی که باید ملاک کار باشد، تفکیک و جداسازی تریاژ تنفسی اورژانس‌ها از تریاژ بیماران و مراجعان بدون علایم تنفسی است که این پروتکل، حالا و در این شرایط، در اورژانس‌های بیمارستانی رعایت نمی‌شود و باعث نگرانی درمانگران اورژانس، به خصوص اورژانس بیمارستان‌های خصوصی شده است.

اورژانس بیمارستان‌های خصوصی قرار نیست مراجعه موارد مشکوک آلودگی ویروس کرونا داشته باشند و بنا به ابلاغ ما، تمام افراد با علایم مشکوک به آلودگی ویروس کرونا، باید با سامانه ۱۹۰ یا سامانه ۱۱۵ تماس و راهنمایی بگیرند که به کدام اورژانس‌های بیمارستانی مراجعه کنند. اما اگر مراجعه‌ای هم به اورژانس بیمارستانی بود و در تریاژ اولیه، فرد مراجعه‌کننده مشکوک به آلودگی ویروس کرونا ارزیابی شد، تیم اورژانس با لباس‌های محافظ و آمبولانس‌های مجزا، این فرد را به بیمارستان معین منتقل می‌کنند. بیماری که به این شیوه شناسایی شود، به بیمارستان اشتباه هم نخواهد رفت.

تیم درمانی اورژانس بیمارستان‌ها، باید برای مصونیت از آلودگی، از وسایل محافظ همچون ماسک و دستکش استفاده کنند. شنیده‌ام که موجودی این وسایل در بیمارستان‌های دولتی، کافی نیست و روسای بیمارستان‌های خصوصی هم تیم درمانی را از استفاده از این وسایل منع کرده‌اند با این توجیه که استفاده از ماسک و دستکش، باعث وحشت مراجعان شده و تعداد بیماران و درآمد بیمارستان کاهش خواهد یافت. وزارت بهداشت چه نظارتی بر این وضعیت دارد؟

وسایل محافظ برای کادر درمان بیمارستان توزیع می‌شود، اما مقدار آن، تابع نسخه واحدی نیست. شرایط آلودگی و مراقبت‌های ضروری در بیمارستان محل مراجعه موارد مشکوک به آلودگی ویروس کرونا با بیمارستان معین محل بستری موارد آلوده متفاوت است. تیم درمان در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستانی که در سه نوبت از بیماران مبتلای کرونا مراقبت می‌کنند، نیازمند عینک و لباس کامل ایمنی و ماسک N. ۹۵ هستند، اما بخش مراقبت‌های ویژه یک بیمارستان دیگر، به دلیل سطح مواجهه کمتر با آلودگی ویروسی، صرفا به ماسک‌های جراحی و روکش‌های یک بار مصرف و دستکش نیاز خواهد داشت.

چرا بیمارستان معین تعیین کردیم؟ چون نوع مواجهه و سطح ایمنی در این بیمارستان با سایر بیمارستان‌ها متفاوت خواهد بود. سطح ایمنی در یک کلینیک، در شهری با ۱۰ میلیون نفر جمعیت که شاید فقط ۷ بیمار آلوده به ویروس کرونا آن هم در بیمارستانی در سوی دیگر شهر دارد، حتما در حدی نیست که کادر درمان این مرکز، نیازمند استفاده از تجهیزات کامل محافظتی باشند. اغلب بیمارستان‌های خصوصی هم پذیرش و بستری بیمار آلوده به ویروس کرونا ندارند و بنابراین، سطح ایمنی‌شان بسیار پایین‌تر تعریف شده مگر آنکه به عنوان بیمارستان معین، تعیین شده باشند که در این‌صورت، تجهیزات محافظتی در بالاترین سطح ممکن به آن‌ها تحویل داده می‌شود.

چند روز قبل خبری درباره تجمع اعتراض‌آمیز مردم ماسال در مقابل بیمارستان شهر منتشر شد و اینکه یکی از مسوولان شهر به مردم اطمینان داده بود که به هیچ‌وجه اجازه ورود بیمار مشکوک به آلودگی ویروس کرونا به این بیمارستان را نخواهد داد. آیا مراکز درمانی اجازه دارند از پذیرش بیماران مشکوک به آلودگی ویروس کرونا خودداری کنند؟

هیچ فردی اجازه چنین کاری ندارد. آن مسوولی هم که چنین اظهارنظری کرده متخلف است و باید به عنوان فرد متخلفی که به‌طور غیرمجاز در امر درمان مداخله کرده، به دستگاه‌های مربوط ارجاع شود.

سه روز قبل، یورونیوز ما را بعد از هنگ‌کنگ به عنوان دومین کشور با تلفات بالای شیوع ویروس کرونا معرفی کرد. با توجه به اینکه پیک بیماری را پیش رو داریم، تعیین چنین رده‌ای برای ایران صحت دارد؟

با توجه به اینکه آمار ما، کاملا شفاف اعلام می‌شود و نمی‌دانیم در بقیه کشورها، وضعیت ثبت داده‌ها و ارایه اطلاعات تا چه حد شفاف است، حتی اگر چنین رده‌ای برای‌مان تعریف شده باشد هم از نظر ما مهم نیست. مهم این است که بیماریابی فعال داریم و آمار را شفاف اعلام می‌کنیم و به دنبال رکوردگیری یا انکار و کتمان هم نیستیم و سلامت شهروندان و مدیریت و کنترل بیماری، از رده‌بندی جدول برای‌مان مهم‌تر است.

رفتار دولت کشور‌های همسایه؛ عراق، پاکستان، افغانستان، ترکیه، کویت، ترکمنستان و گرجستان با ایران؛ انسداد مرز‌ها و ممانعت‌شان از ورود اتباع ایرانی به دلیل شیوع ویروس کرونا را چطور ارزیابی می‌کنید؟

بخشی از این رفتار طبیعی است و بخشی از این رفتار هم، سیاسی است و مصرف داخلی در این کشور‌ها دارد، چون می‌خواهند به مردم خودشان اطمینان بدهند که اقداماتی انجام داده‌اند همان‌طورکه ما هم پرواز‌های مستقیم حامل مسافر به چین را لغو کردیم. اما یک نکته مهم است؛ اگر در کشور‌های اطراف ما و بعضا در کشور‌هایی که ساختار درستی برای تشخیص و ثبت داده‌های بیماری‌های ویروسی یا سایر بیماری‌ها ندارند و تا امروز، موارد آلوده را صفر گزارش کرده‌اند، مطمئن باشید که این اعلام، واقعیت ندارد. چون ما امروز در کشور‌های توسعه‌یافته شاهد عدد‌های دو‌رقمی و در آینده نزدیک، شاهد عدد‌های سه‌رقمی از تعداد مبتلایان خواهیم بود و در چنین شرایطی، صفر بودن ابتلا در کشور‌های اطراف ما واقعیت ندارد، چون صفر بودن ابتلا در این کشورها، به دلیل نقص در ساختار بیماریابی این کشورهاست.

حتما ظرف روز‌های گذشته درباره کمبود شدید ماسک جراحی و ژل ضدعفونی و الکل در داروخانه‌ها شنیده‌اید. مشاور وزیر بهداشت، جمعه شب به من گفت که قرار است از روز شنبه، روزانه دو میلیون ماسک جراحی تولید داخلی توزیع شود، ولی روز شنبه در مراجعه به ۷ داروخانه شاهد بودم که غیر از یک داروخانه که ماسک فیلتردار را به قیمت ۲۵ هزار تومان می‌فروخت، هیچ کدام ماسک جراحی نداشتند و مردم با نگرانی داروخانه‌ها را ترک می‌کردند. توزیع این لوازم چطور مدیریت خواهد شد؟

روز چهارشنبه، یک نفر در فضای مجازی، مطلب بی‌پایه‌ای درباره خاصیت پیشگیری ویتامین سی منتشر کرد. همان روز و ظرف ۶ ساعت، در قم و استان‌های همجوارش، کل موجودی ویتامین سی داروخانه‌ها فروش رفت. این روز‌ها تقاضای ناموجه ایجاد شده در حالی که ظرفیت بازار بر اساس نیاز و مصرف سابق بوده و حالا انبار‌ها خالی شده هرچند که در این میان، افراد سوداگر و سودجو و منفعت‌طلب هم بیکار نبودند. گرانفروشی این اقلام هم از دیگر اتفاقات این روز‌ها بود که با توجه به ابلاغ سازمان غذا و دارو، با متخلفان گران فروشی و احتکار این اقلام برخورد می‌شود چنانکه ظرف روز‌های گذشته هم چند داروخانه در سراسر کشور با حضور دادستان‌های محل پلمب و انبار اقلام مورد نیاز در شهر قم و سایر شهر‌ها کشف و بازگشایی شد.

اما هنوز توصیه می‌کنیم که جمعیت عادی نیازی به استفاده از ماسک ندارند، چون شواهد نشان می‌دهد که ممکن است استفاده از ماسک، حتی افراد را بیشتر در معرض خطر آلودگی به ویروس قرار دهد. با این حال، تولید روزانه ۲ میلیون ماسک آغاز شده و تولیدکنندگان موظف شدند در سه نوبت تولید داشته باشند، اما کل تولید در درجه اول، باید دپوی استراتژیک و ضروری را تامین کند. هیات امنای ارزی هم موظف شده کل تولید را به صورت نقد و روی خط تولید خریداری کند و برای پاسخ به نیاز روانی بازار، صرفا در زمان و مکان مقتضی از جمله ایستگاه‌های مترو و بر حسب ضرورت بین شهروندان توزیع خواهد شد.

یعنی توزیع داروخانه‌ای متوقف می‌شود؟

از اولویت خارج می‌شود. اولویت اول، تامین دپوی استراتژیک و نیاز مراکز درمانی است و اولویت سوم، توزیع در داروخانه‌ها خواهد بود.

اگر استفاده از ماسک ضروری نبود، شما برای کمک به چین دو میلیون ماسک نمی‌فرستادید.

وزارت بهداشت، دو میلیون و جمعیت هلال‌احمر هم یک میلیون ماسک جراحی به چین اهدا کردند، اما ماسک‌های اهدایی ایران برای جمعیت عادی چین نبود بلکه به سیستم بهداشت و درمان چین اهدا شد که برای درمانگران استفاده شود. یک درمانگر، در هر نوبت کاری، باید از یک ماسک یک بار مصرف استفاده کند. اگر فرض کنیم کشور چین، یک میلیون نفر تیم درمانی داشته باشد و آن‌ها در طول شبانه روز، سه نوبت کاری داشته باشند، سه میلیون ماسک اهدای ایران فقط برای یک روز کفایت می‌کند. محموله اهدایی ما با هدف انسان‌دوستانه ارسال شد و سهم خودمان را ادا کردیم چنان‌که بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی هم مشابه این محموله را به چین اهدا کردند.

در مطالعاتتان به این نتیجه نرسیدید که ممکن است ویروس کرونا، بیوتروریسم باشد؟

منبع: فرارو