چرا "واکسن آکسفورد" مهمتر است؟

با شیوع جهانی ویروس کرونا، کارشناسان سناریو‌های مختلفی - مانند اعمال قرنطینه شدید، ضعیف شدن احتمالی ویروس و ساخت واکسن- برای پایان همه‌گیری کرونا مطرح کردند که مطمئن‌ترین آن‌ها، توسعه واکسنی برای این بیماری است. تدابیر قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی در مقابله با ویروس کرونا موثر هستند، اما نمی‌توان این تدابیر را برای مدت طولانی ادامه داد. حتی اگر کشوری از طریق تدابیر مزبور، کرونا را ریشه کن کند، بار دیگر ممکن است ویروس از خارج وارد آن شود. این امر، در چین که منشأ ویروس کرونا است، اتفاق افتاد. مقامات چین، با اعماد محدودیت‌های شدید تاحدود زیادی کرونا را مهار کردند، ولی باز هم مواردی از ورود این ویروس از خارج ثبت کردند.

از این رو، کارشناسان ساخت واکسن کرونا را موثرترین راه برای مهار و حتی ریشه کن کردن کرونا می‌دانند. اما ساخت واکسن کرونا به سادگی ممکن نیست. ارزیابی‌های اولیه حاکی از این بود که ساخت واکسن ویروس کرونا حدود ۱۲ تا ۱۳ ماه طول می‌کشد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در جدیدترین ارزیابی خوشبینانه، گفته «بسیار مطمئن» است که تا آخر سال جاری میلادی واکسن کرونا ساخته شود. ظاهرا ارزیابی ترامپ که سابقا به دنبال تصاحب یافته‌های علمی دانشمندان آلمانی در زمینه واکسن کرونا بود، منطبق با پیشرفت شرکت‌های آمریکایی است.

با این حال، آمریکا تنها کشوری نیست که روی ساخت واکسن کرونا کار می‌کند. دانشگاه آکسفورد در بریتانیا نیز در حال پژوهش درباره واکسن کرونا است و ظاهرا از همه رقبا جلوتر افتاده است.

دانشگاه آکسفورد کار بر روی واکسن کووید-۱۹ را در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰ آغاز کرد. هم اکنون تیمی از متخصصان در قالب دو نهاد –انستیتوی جنر و گروه واکسن آکسفورد- آزمایشات واکسن کووید-۱۹ را انجام می‌دهند. پرفسور سارا گیلبرت، پرفسور آندرو پولاند، پرفسور ترزا لامبی، دکتر ساندی دوگلاس، پرفسور کاترین گرین و پرفسور آدریان هیل این تیم را رهبری می‌کنند.

واکسن آکسفورد که «ChAdOx۱ nCoV-۱۹» نام دارد، از اولین واکسن‌هایی بود که وارد مرحله آزمایشات بالینی شد. به غیر از واکسن آکسفورد، فقط چند واکسن دیگر از آمریکا و چین وارد مرحله آزمایشات بالینی شده اند.



 
تفاوت‌های واکسن آکسفورد
اما واکسن آکسفورد به دلایل مختلف در مقایسه با سایر واکسن‌ها اهمیت بیشتری دارد:

اولین وجه تمایز واکسن آکسفورد با سایر واکسن‌ها، سرعت ساخت آن است. اواسط ماه آوریل، در حالی که ارزیابی‌ها درباره زمان ساخت واکسن کرونا حاکی از این بود که ساخت این واکسن حداقل یک سال طول می‌کشد، سارا گیلبرت ابراز امیدواری کرد که واکسن آکسفورد تا ماه سپتامبر آینده آماده شود. او طی گفتگویی گفت: «ما امیدواریم که تا سپتامبر حداقل مقداری دوز قابل استفاده داشته باشیم. تا آن زمان، برای همه جا‌ها به اندازه کافی (واکسن کرونا) نخواهیم داشت، اما از الآن هر چه بیشتر تولید کنیم، دوز‌های بیشتری خواهیم داشت.»

گیبلرت گفته کار بر روی واکسن کرونا «با سرعت بسیار زیادی» ادامه دارد. همچنین، سر جان بل، استاد پزشکی در دانشگاه آکسفورد، گفته چشم انداز موفقیت واکسن آکسفورد «بسیار خوب» است و «هر روز که می‌گذرد احتمال موفقیت بیشتر می‌شود.» بل افزود: «ما اوایل ماه ژوئن شواهدی به دست خواهیم آورد که واکسن (آکسفورد) موثر است.»

اما علاوه بر سرعت ساخت، واکسن آکسفورد احتمال موفقیت بیشتری دارد. گیلبرت در گفتگویی با روزنامه تایمز اعلام کرده «۸۰ درصد اطمینان دارد» که واکسنی که تیمش در حال ساخت آن است، موفق شود. این پرفسور اعلام کرد: «فکر می‌کنم احتمال موفقیت این نوع واکسن به نحو بی سابقه‌ای از سایر اموری که انجام داده‌ایم، بیشتر است. این فقط حدس نیست. هر هفته به مرور زمان، داده‌های بیشتری برای بررسی به دست می‌آوریم.»

هنوز به طور کامل معلوم نیست که چرا واکسن آکسفورد به این سرعت جلو می‌رود. با این حال، یک دلیل می‌تواند این باشد که دانشمندان آکسفورد در ساخت واکسن کرونا از صفر شروع نکردند.

در بحث ساخت واکسن، مفهومی به نام «تلقیح» یا «مایه کوبی» (Inoculation) وجود دارد که عبارت است از تزریق شکل تضعیف شده یک ویروس یا بیماری به انسان به منظور پیشگیری از ابتلا به همان بیماری.

اکثر شرکت‌ها و تیم‌هایی که هم اکنون روی واکسن کرونا کار می‌کنند به خاطر کمبود دانش و اطلاعات‌شان در زمینه تلقیح، نمی‌توانند در آزمایشات بالینی، واکسن کرونا را روی تعداد زیادی از داوطلبان امتحان کنند. اما آکسفورد در این زمینه یک مزیت دارد. به گفته نیویورک تایمز، دانشمندان انستیتوی جنر در دانشگاه آکسفورد روی تلقیح‌های مشابه کرونا آزمایشات انجام داده اند و متوجه شده اند که این تلقیح‌ها آسیبی به انسان وارد نمی‌کنند. سال گذشته، دانشگاه آکسفورد روی تلقیح‌های یک نسخه اولیه ویروس کرونا آزمایشاتی انجام داده بود.

این امر باعث شد که محققان آکسفورد بتوانند آزمایش واکسن ویروس جدید کرونا را روی شش هزار نفر تا اواخر ماه آینده برنامه ریزی کنند. آن‌ها امیدوارند که از طریق این آزمایش‌ها نشان دهند که واکسن کرونا نه تنها ایمن است بلکه در مقابله با بیماری موثر است.

دانشمندان آکسفورد می‌گویند اگر واکسن‌شان موثر واقع شود، می‌توان تا ماه سپتامبر چند میلیون دوز از این واکسن تهیه کرد و آن را در دسترس قرار داد. نتایج آزمایشات جدید نشان می‌دهد که واکسن آکسفورد ممکن است موثر واقع شود. ماه گذشته، محققان آزمایشگاه «راکی ماونتین» وابسته در انستیتوی ملی سلامت در مونتانا، شش میمون را با یک دوز واکسن آکسفورد تلقیح کردند. سپس، این میمون‌ها در معرض مقادیر زیادی ویروس کرونا قرار گرفتند. سایر میمون‌های آزمایشگاه، مریض شدند، اما همه شش میمونی که با واکسن آکسفورد تلقیح شده بودند، تا ۲۸ روز بعد سالم ماندند.

واکسن آکسفورد دو مرحله را طی می‌کند. مرحله اول، اثبات کارآمدی و تاثیر مثبت واکسن ویروس کرونا و مرحله دوم، اثبات ایمن بودن آن است. سر جان بل گفته کارآمدی واکسن آکسفورد از منظر ایجاد واکنش قوی آنتی بادی در بدن، احتمالا مطلوب خواهد بود. اما سوال واقعی این است که آیا واکسن آکسفورد از نظر ایمنی هم خوب خواهد بود؟ بل می‌گوید مطالعات بالینی فعلی روی همین سوال متمرکز هستند.

به هر حال، مطالعات و آزمایشات واکسن آکسفورد هنوز در جریان است و ظاهرا روند خیلی خوبی را طی می‌کنند. اما در این بین، این پرسش مطرح شده که اگر واکسن آکسفورد موفق شود، آیا در دسترس همه کشور‌های جهان خواهد بود؟ محققان آکسفورد می‌گویند پاسخ این سوال مثبت است.

سر جان بل گفت: «یکی از بلندپروازی‌های ما این است که اگر واکسن موفق شد، دسترسی گسترده جهانی به آن را تضمین کنیم.» این استاد افزود تیم آکسفورد دنبال تضمین این مسئله است که کشور‌های در حال توسعه در مسابقه تولید و تهیه واکسن کرونا فراموش نشوند.

دانشگاه آکسفورد همچنین با شرکت داروسازی «استرا زینیکا» توافق امضا کرده و گفته این توافق به توزیع سریع و گسترده واکسن کرونا در سراسر جهان کمک خواهد کرد. طبق این توافق، شرکت استرا زینیکا مسئول ساخت و توزیع واکسن آکسفورد در سراسر جهان خواهد بود.