تغییر سبک مداحان

قدیمی‌ها، مداحان را با نام استادانشان می‌شناختند و اگر کسی استاد نداشت، از پشتوانه‌ای در میان همکارانش برخوردار نبود. گویی نه فنون کار را به‌خوبی می‌داند و نه راه را به‌درستی طی کرده است. اساتید، مردانی مجرب، کار آشنا و سخت‌گیری بودند که مرحله‌به‌مرحله مداحی را به شاگردان خود آموزش می‌دادند و آن‌ها را زیر چتر خود می‌گرفتند.

مداحان جوان، با سخت‌کوشی و تلاش، راه استاد را برای رسیدن به جایگاه معنوی او دنبال می‌کردند؛ بنابراین بیشتر شاگردان چه در فن بیان و منبرداری و چه در صوت و آوازه به همان راهی می‌رفتند که استاد بیش از این رفته بود و هنوز هم خیلی از شاگردان قدیمی و استادان حال حاضر را بانام معلم و آموزگارشان می‌شناسند.

مداحان امروزی هم بعضاً شاگردی استادان را می‌کنند، اما به‌طور عمومی، چیزی تحت عنوان استاد با آن شاخصه‌های قدیمی، نه وجود خارجی دارد و نه کسی تن به آن سختی‌ها و رنج‌ها می‌دهد. مداحان امروز، معمولاً خودآموزند و دل به شاگردی و آموختن نمی‌دهند. البته بعضی مداحان معروف و ذاکران مشهور، باوجود داشتن استادان متعدد، با ایده‌ها و سبک‌های شخصی در جامعه جابازکرده‌اند.

در سال‌های نه‌چندان دور، مداحان نوپا در مجالس عمومی، مداحی را می‌آموختند و پس از طی دوره‌های متعدد در همین مجالس و برابر استادان و پیشکسوتان می‌ایستادند و می‌خواندند. این مجالس در واقع، محل رفع اشکال و آزمون نهایی مداحان جوان و نوساخته بود که در صورت تأیید استاد، لباس نوکری اهل‌بیت به تن آنان می‌پوشاندند. به این معنا که مانند روحانیون که مراسم عمامه گذاری را در پایان دوره طلبگی برای شاگردان خود برگزار می‌کنند، مداحان کاربلد عبای مخصوص مداحی را بر روی شانه شاگردان موفق در آزمون می‌انداختند؛ اما در مقوله روابط عمومی، مردم‌داری و دوستی یکی از مؤلفه‌های مهم در مداحی است. منتها این مردم‌داری در مداحان قدیمی بیشتر در سفره‌داری و تعامل خوب با هیئت‌ها تعریف می‌شود و برای برخی مداحان امروزی، در ارتباطات وسیع‌تر و حضور در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی معنا پیدا می‌کند.

امروز مداحی که تصویر و برنامه‌اش در شبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شود، چه از نظر خودش و چه از نظر بسیاری از افراد، امتیازآورتر نسبت به دیگر همکارانش است. اکنون مداحانی هستند که جایگاهی مانند ستاره سینما در میان مردم‌دارند و رفتارشان به‌شدت زیر ذره‌بین است درحالی‌که خیلی از مداحان قدیمی ما زندگی کاملاً عادی و طبیعی دارند.

شماره 21 دوهفته نامه آیت ماندگار