اعتیاد خاموش!

وابستگی به مواد (مواد مخدر و مشروبات الکلی)، یا عادت‌های ناهنجار، یک اختلال روان‌پزشکی و روان‌شناسی بوده که از یک سو، معنای لغت خوشبختی را در زندگی فرد و خانواده او از بین می‌برد و از سوی دیگر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بی‌شماری را به همراه دارد. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اغلب کشورها در عصر امروز، پدیده سوءمصرف مواد است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، کوتاه‌مدت و بلندمدت، کیفیت زندگی ساکنین آن را تحت‌الشعاع قرار داده است. کشور ما هم از این امر مستثنی نیست. افزایش تعداد افراد چند مصرفی و نیز روند افزایشی آمار زنان گرفتار اعتیاد و گرایش به مصرف محرک‌ها ازجمله مواردی است که در حوزه مواد مخدر و مبارزه با آن وضعیتی نامطلوب را نشان می‌دهد تا جایی که به گفته علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی «یکی از مسائل جدی جامعه «زنانه شدن اعتیاد» است، به‌طوری‌که خط شیوع اعتیاد در زنان از چهار درصد درگذشته به ده درصد رسیده است». بر اساس یکی از پژوهش‌های انجام‌شده، بیش از هشتاد و سه درصد زنان معتاد اعلام کرده‌اند قبل از شروع اعتیاد، سیگار و قلیان مصرف می‌کردند و این مسئله زنگ خطری است برای همه خانواده‌هایی که با قصد تفریح با دختران خود اقدام به مصرف قلیان می‌کنند. بااین‌حال، آمارها نشان می‌دهد شیوع مصرف مواد مخدر و نیز قرص‌های روان‌گردان در میان زنان و مردان و در رده‌های سنی بین پانزده تا شصت و پنج سال است که از این میان نه درصد جمعیت معتادان را زنان و نود و یک درصد را مردان تشکیل می‌دهند. شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری می‌گوید: در جمعیت زنان شاهد هستیم که اگر تا چند سال قبل زنان فقط باانگیزه همراهی باهمسران یا با فشار یکی از مردان خانواده و باهدف همسو شدن باانگیزه‌های منفعت‌جویانه مردان معتاد درگیر اعتیاد می‌شدند، امروز پژوهش‌ها نشان می‌دهد تنها عامل درگیری زنان در اعتیاد این‌گونه عوامل نیست و انگیزه‌های دیگری همچون کاهش وزن، رهایی از استرس، تفریح و اصرار دوستان جزء عوامل اصلی اعتیاد زنان به شمار می‌آید. او گفت: مطالعات نشان می‌دهد پنجاه درصد از زنان معتاد در پانزده تا نوزده سالگی مصرف مواد را آغاز کرده‌اند. محسن روشن پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور هم در نشست خبری «پیمایش ملی اعتیاد» که شهریور امسال برگزار شد، گفت: میزان مصرف چند مواد مخدر و محرک در میان مصرف‌کنندگان کشور در حال افزایش است و نتایج این پیمایش نشان داده است که عده‌ای از مصرف‌کنندگان تنها یک ماده مخدر و یا محرک را مصرف نکرده و حتی سه ماده را نیز به‌طور هم‌زمان باهم مصرف می‌کنند و حتی شاهد مصرف هم‌زمان مخدر، محرک و الکل با یکدیگر در میان مصرف‌کنندگان هستیم که این مسئله نگران‌کننده است. همچنان بیشترین ماده مصرفی در کشور از خانواده مخدرها و بیشترین مخدر مصرفی «تریاک» و هنوز هم عمده شکل مصرف به شیوه «کشیدن» (تدخین) است.

زنگ خطر اعتیاد به الکل
وقتی صحبت از اعتیاد می‌شود ذهن‌ها به‌صورت ناخودآگاه به سمت اعتیاد به مواد مخدر می‌رود که از انواع اصلی اعتیاد محسوب می‌شود، اما یکی از انواع اعتیاد که آثار مخرب‌تری بر روح و روان مصرف‌کننده دارد، اعتیاد به الکل است که عوارض جبران‌ناپذیری ازجمله پرفشاری خون، سیروز کبدی، مشکلات قلبی، پرخاشگری، افسردگی‌های مزمن و... در انتظار مصرف‌کننده آن است. از سوی دیگر، از الکل به‌عنوان سومین عامل تصادفات رانندگی در کشور و نخستین عامل خطرساز انسانی در این زمینه نام می‌برند. علاوه بر این، نقش الکل در خشونت خانگی، کودک‌آزاری و همسر آزاری در جهان ثابت‌شده است، به‌عنوان نمونه، بیش از هفتاد درصد از همسران مصرف‌کنندگان الکل سابقه تجربه همسر آزاری دارند. باوجوداینکه در کشور ما مصرف مشروبات الکلی ممنوع است، اما همچنان افرادی هستند که به‌صورت غیرقانونی به مصرف الکل می‌پردازند. آمار سازمان جهانی بهداشت در مورد میزان مصرف الکل در کشورهای مختلف به‌قدری برای ایرانیان شوک‌آور بود که کارشناسان همچنان در حال اظهارنظر در خصوص این گزارش هستند. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، کشورمان ازنظر میزان فراگیری مصرف الکل در رتبه صد و شصت و شش قرار داشت. اگرچه مصرف مقادیری حتی کمتر از این میزان هم زیبنده کشورمان نیست اما ایران ازنظر میزان مصرف الکل وضعیت بسیار مناسبی را دارد به‌طوری‌که تنها حدود دو درصد از جمعیت کشورمان مشروبات الکلی مصرف می‌کنند. مسئله نگران‌کننده در این آمار این است که اگرچه دربگیری مصرف مشروبات الکلی در کشورمان در حد پایین‌ترین کشورهای دنیاست اما سرانه مصرف در میان افرادی که اقدام به نوشیدن الکل می‌کنند به طرز عجیبی بالا است. ایران در این شاخص، رتبه نوزده کشورهای دنیا را دارد و از این نظر حتی بالاتر از کشورهایی چون آلمان و روسیه ایستاده است. شاید همین آمار و اطلاعات بود که مسئولان وقت در سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت را به این فکر انداخت تا کلینیک‌های ترک اعتیاد به الکل را در کشور راه‌اندازی کنند. طرح‌هایی که تا حدی اجرایی شد اما ادامه و توفیق عملکرد آن‌ها چندان روشن نیست. بااینکه بر اساس آمار نیروی انتظامی حدود ۲۰۰ هزار نفر در کشور درگیر اعتیاد به الکل هستند و حتی ستاد مبارزه با مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی را پیش‌زمینه‌ای برای ورود افراد به اعتیاد به مواد مخدر می‌داند، بااین‌حال متولی مشخصی در ارائه خدمات ترک الکل در کشور مشاهده نمی‌شود.

الکل هفته‌ای دو قربانی می‌گیرد
آمارها نشان می‌دهد که بیش از دوسوم الکل‌های مصرفی در داخل کشور تولید می‌شوند و اغلب الکل‌های دست‌ساز عوارض جبران‌ناپذیری را به همراه دارند. محمدرضا قدیرزاده، رئیس گروه مطالعات اعتیاد سازمان پزشکی قانونی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره آمار فوت ناشی از مصرف مشروبات الکلی گفت: معمولاً سالانه حدود صد فوت ناشی از مصرف مشروبات الکلی داریم که این میزان مقطعی است بااین‌حال عوارض ناشی از مصرف الکل بسیار زیاد و نقش آن در وقوع جرائم پررنگ است. در سال گذشته، نود و پنج نفر براثر مصرف مشروبات الکلی جان خود را ازدست‌داده‌اند که از این تعداد شش نفر زن و هشتاد و نه نفر مرد بودند.

شماره 22 دوهفته نامه آیت ماندگار