زلزله و بحران آتش‌سوزی در کشور

آیت ماندگار- آتش‌سوزی انبار پتروشیمی تخت جمشید ماهشهر خوشبختانه مهار شد؛ براساس توضیحات رییس روابط عمومی پتروشیمی تخت جمشید ماهشهر: «آتش‌سوزی انبار ضایعات این پتروشیمی بدون هیچ‌گونه تلفاتی به‌طور کامل خاموش شد».

لازم دیدم این یادداشت را از یکی از مهم‌ترین تهدیدات ثانویه که امکان تبدیل‌شدن به بحران‌های وسیع بعد از بحران‌های اصلی را دارد به تصور بکشم. این روزها هم متاسفانه با آتش‌سوزی‌ها در کشور بسیار روبرو هستیم. مهم این نیست که حوادث رخ دهند سپس ما با انرژی بسیار زیاد، هزینه‌های کلان و تلفات و ضایعات زیاد نسبت به مدیریت آن اقدام کنیم، عاقلانه آن است که سال‌ها قبل از ایجاد شرایط بحران‌ساز، آن‌ها را شناسایی و برای مواجهه با آن‌ها برنامه تهیه، آماده و در قالب مانورهای میدانی تمرین کنیم.

در سال ١٣٩٥ یعنی چهار سال پیش زمانی که هنوز آتش‌سوزی‌ها در کشور به حد امروز نرسیده بود، با توجه به بررسی‌های میدانی و نگرانی از پدیده همزمان زلزله و آتش‌سوزی، مطالبی را در یادداشت‌های مختلف از جمله این خبر نوشتم: چرا این روزها پتروشیمی‌ها ناگهان می‌سوزند؟

با بررسی تاسیسات نفتی، انبارهای مواد شیمیایی پراکنده در سطح شهر تهران بزرگ و صنایع کوچک محصور در تهران و حومه، بررسی آماری، چند سوال مهم را در رابطه با زلزله و آتش‌سوزی که به آن‌ها امروزه (Multi-Hazards) و یا اثر متقابل سوانح بر روی هم و مهم‌تر از همه، اثرات مخرب شدید رخداد همزمان آن‌ها بر نظام مدیریتی جامعه در منابع گفته می‌شود را مطالعه کرده و به یک جمع‌بندی کلان از آن رسیدیم.

آن جمع‌بندی این بود که ما در بحث یادشده عملاً فاقد برنامه، فاقد سیستم آموزش، فاقد توانایی مقابله و در حقیقت بسیار آسیب‌پذیر هستیم. با مراجعه به یادداشت اینجانب به‌خوبی می‌توان ریز بررسی‌ها و نتایج حاصله و پیشنهادهای اجرایی برای رویارویی با این ضعف‌ها را مطالعه کرد، پس راه‌های برنامه‌ریزی و مقابله را به‌خوبی می‌شناسیم!

متاسفانه امسال شاهد آتش‌سوزی‌ها در مناطق زیادی از کشور بودیم، حتی پارک‌ها در داخل شهرها و بوستان‌ها! عمدی یا غیرعمدی؟ که حقیقتاً تئوری خطر فراگیر آتش‌سوزی را در شهرها و کل کشور بیش از پیش جدی‌تر به تصویر می‌کشد.

حال که آتش‌سوزی‌های موردی در داخل بوستان‌ها یا بازار یا انبارهای داخل شهر امکان وقوع دارد! لذا توجه به صنایع کوچک درون شهری که مقادیر زیادی مواد شیمیایی و سمی در انبارهایشان دارند و عملاً بدون زلزله هم به‌دلیل هوای گرم یا... هر منبع اشتعال‌زای دیگری امکان شعله‌ور شدن آن‌ها وجود دارد، توجه به پدیده آتش‌سوزی، مواد شیمیایی، سمی و زلزله را در سطح شهرها جداً الزامی می‌کند.

کفایت می‌کند، بوستانی در مجاورت انباری حاوی مواد قابل اشتعال آتش گرفته و با توجه به سیستم گازرسانی تبدیل به یک بحران محله‌ای یا حتی بزرگ‌تر شود. در زمان زلزله هم بدون‌شک با تخریب دیوارها که عموماً پشت آن‌ها از بیرون نیز علمک باریکی و در داخل کنتور برقی آماده جرقه نصب و در اثر بار دیوارها و آوارها تخریب و در نتیجه بر هر واحد مسکونی یا تجاری یا مغازه شعله‌ای از آتش خواهیم داشت تا تخلیه شبکه محلی رخ دهد البته اگر شیرهای اتوماتیک قطع‌کننده ایستگاه‌های پمپاژ به‌درستی عمل کنند!

شرایط فعلی رضایت‌بخش نیست، اما می‌توان با یک برنامه‌ریزی منطقی شهری در یک دوره زمانی کوتاه تا میان‌مدت این تهدید را به حداقل رساند. برای جنگل‌ها و دشت‌ها و... هم با توجه به اینکه می‌دانیم فصل گرما در راه است دو ماه قبل از شروع آن، اقدامات لازم که در هر کتابی مکتوب است را می‌توان در دستور کار قرار داد و منتظر آتش‌سوزی نماند! آموزش همگانی هم چند ماه قبل از فصل گرما برای آن‌هایی که خدای‌ناکرده بدون توجه به اهمیت طبیعت ناخواسته موجب آتش‌سوزی می‌شوند، بسیار تاکید می‌شود.