همدستی ترامپ و کرونا!

آیت ماندگار- جهانگیر مصلی: خروج رسمی آمریکا از سازمان جهانی بهداشت، افزون بر آنکه حلقه‌ای دیگر از زنجیره تعهدگریزی‌های «دونالد ترامپ» به حساب می‌آید، متحدان وی را از درون و بیرون این کشور به انتقاد واداشته‌است؛ اقدامی که بر مباحث انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا نیز بی‌تاثیر نخواهد بود.

در روزهای اخیر گامی دیگر از سری گام‌های نامتعارف ترامپ با هدف کاستن از تعهدات و همکاری‌های بین‌المللی برداشته شد و آن خروج این کشور از سازمان جهانی بهداشت بود.

هفته گذشته دولت آمریکا با ارسال درخواست رسمی خود به سازمان ملل اعلام کرد که از سازمان جهانی بهداشت خارج می‌شود. همزمان سخنگوی دبیرکل سازمان ملل نیز این خبر را تایید کرد و گفت که «ایالات متحده کتباً به این نهاد اعلام کرده بنا دارد از سازمان جهانی بهداشت خارج شود.»

نکته قابل تامل اینکه سازمان جهانی بهداشت طی ماه‌های اخیر به‌دلیل شیوع ویروس مرگبار کووید۱۹ و سیل قربانیان ناشی از آن در جهان اهمیتی فزاینده یافته ‌است. آمریکا در حالی به این سازمان اثرگذار بین‌المللی پشت کرد که اینک بزرگ‌ترین قربانی کرونا در جهان به‌شمار می‌رود.

ترامپ دلیل خروج کشور خود را از سازمان مذکور سیطره چین بر آن می‌داند و ادعا می‌کند که سازمان جهانی بهداشت در جریان شیوع ویروس کرونا با حمایت از پکن موجب گمراهی آمریکا و جهان شده است. این در حالی است که تحلیل‌گران معتقدند رییس‌جمهوری آمریکا با متهم‌سازی سازمان جهانی بهداشت به قرارگرفتن تحت استیلای چین، در مرحله نخست، قصد سرپوش گذاشتن بر شمار بالای قربانیان کرونا و ناتوانی کاخ سفید در مهار و کنترل آن را دارد.

از نگاه ناظران، دلیل دیگر ترامپ به بودجه‌ای ارتباط می‌یابد که آمریکا به سازمان جهانی بهداشت می‌پردازد چراکه آمریکا بزرگ‌ترین حامی مالی این سازمان بوده و سالانه حدود ۴۰۰ میلیون دلار به سازمان جهانی بهداشت کمک مالی کرده که حدود ۱۵ درصد بودجه سالانه این سازمان است.

خروج آمریکا از سازمان جهانی بهداشت به هر بهانه‌ای که بود از تداوم گام‌های رو به عقب ترامپ در همکاری‌های بین‌المللی حکایت می‌کرد؛ اقدامی که با موج انتقادات از درون و بیرون این کشور مواجه شد.

از جمله منتقدان سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا، چین و روسیه بودند. سخنگوی وزارت خارجه چین ضمن انتقاد شدید از خروج آمریکا، گفت که «این تصمیم واشنگتن نشان داد آمریکا در عرصه بین‌المللی یک‌جانبه‌گرایی را در پیش گرفته‌است.» سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه نیز تاکید کرد: ما چنین اقدامی را سازنده نمی‌دانیم. این امر نشان‌دهنده رویکرد یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا است که اولویت‌ها و مواضع دیگر اعضای جامعه جهانی را نادیده می‌گیرد.

افزون بر پکن و مسکو، متحدان دیرینه این کشور در اقصی نقاط جهان از جمله اروپا نیز نگرانی و اعتراض خود را به تصمیم یک‌جانبه ترامپ ابراز داشتند. به‌عنوان نمونه ینس اسپان، وزیر بهداشت آلمان با انتقاد از تصمیم آمریکا برای قطع روابط با سازمان مذکور، این اقدام را «مایوس‌کننده» و «پسرفتی برای بهداشت جهانی» خواند.

ترک سازمان جهانی بهداشت در میانه شیوع بحران کرونا حتی صدای اعتراض نمایندگان کنگره را نیز بلند کرده است؛ اریک سوآلوِل، از جمله این نماینده‌ها است که در صفحه توییتر خود نوشته است: تصمیم آمریکا برای خروج از سازمان جهانی بهداشت غیرمسئولانه، نابخردانه و کاملاً غیرقابل درک است. خروج از سازمان جهانی بهداشت همزمان با بدترین بحران بهداشت عمومی که تاکنون شاهد آن بوده‎ایم به خود ما ضربه خواهد زد. این تصمیم نابخردانه باعث آسیب‌دیدن تعداد بیشتری از آمریکایی‌ها خواهد شد.

اقدام اخیر ترامپ در خروج از سازمان جهانی بهداشت، همان کاری بود که وی پیشتر با سازمان‌های دیگر وابسته به سازمان ملل کرده بود. خروج از یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) در آذرماه ۱۳۹۶ و خروج از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ۳۰ خردادماه ۱۳۹۷ از آن جمله است. طنز تلخ ماجرا اینجا است که با وجود ادعای آمریکا مبنی بر سردمداری حمایت از حقوق بشر، ترامپ به‌دلیل حمایت از رژیم صهیونیستی، تصمیم گرفت از این شورا خارج شود.

بنابراین در بین رییسان جمهوری آمریکا، نام ترامپ بیش از همه با واژه‌هایی چون «تعهدگریزی»، «پیمان‌شکنی» و «قانون‌شکنی» گره خورده به‌طوری که به‌رغم مخالفت‌های آشکار و پنهان جهانی، موثرترین سازمان‌ها و توافقات را بی‌اعتنا به عرف و هنجارهای بین‌المللی ترک کرده است.

در ماه‌های اخیر نیز به دستور ترامپ، آمریکا از پیمان «آسمان‌های باز» و «منع موشک‌های هسته‌ای میان‌بر» خارج شد. خروج آمریکا از «پیمان تجاری اقیانوس آرام»، توافق اقلیمی «پاریس»، «قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی» موسوم به «نفتا» و «پیمان مهاجرتی سازمان ملل» موسوم به «پیمان نیویورک» از دیگر موارد است.

آمریکا در قبال ایران و اعضای برجام هم مرتکب یک عهدشکنی بزرگ و آشکار شد و به تلاش دو ساله گروه ۱+۵ با ایران که پنج سال پیش در همین روزها به توافق هسته‌ای انجامید، بی‌اعتنایی کرد؛ نقض توافقی که تاکنون تحت سیاست «فشار حداکثری» ادامه یافته تا شاید برجام را به‌عنوان بزرگ‌ترین دستاورد دموکرات‌ها در حوزه سیاست خارجی به شکست بکشاند و در رقابت‌های انتخاباتی پیش‌رو از آن به‌عنوان برگ برنده در مقابل طیف سیاسی رقیب بهره ببرد.

به باور ناظران اما گسترش شیوع ویروس مرگبار کرونا در این کشور و همزمان خروج آمریکا از سازمان جهانی بهداشت به‌رغم نگرانی‌ها و هشدارها، از محبوبیت ترامپ خواهد کاست و به اهرم فشاری از سوی دمکرات‌ها بر جمهوری‌خواهان تبدیل خواهد شد.

اهمیت پایبندی آمریکا به تعهدات بین‌المللی از سوی جناح رقیب به‌عنوان اهرم فشار علیه ترامپ به‌حدی مهم و جدی است که جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در توییتر خود نوشته‌است: در نخستین روز ریاست‌جمهوری‌ام، آمریکا را دوباره به سازمان جهانی بهداشت الحاق خواهم کرد و آن را به جایگاه خود در مقام رهبری جامعه جهانی باز خواهم گرداند.