تهران، شهری با مشكلات زيربنايی

تهران به عنوان يك پايتخت و يك كلان شهر چه پيش از انقلاب و چه بعد از آن هرگز از زير بار سنگين و رنج آور مشكلات زيربنايي خلاصي پيدا نكرده است. چرا عموما دولت ها و شهرداران تهران علاقه مند هستند با مسائل فرعي و روبنايي چهره ظاهري شهر را زيبا و فريبنده جلوه دهند و هيچكدام قادر نبوده و يا مايل نيستند در حل و فصل مشكلات اساسي پايتخت اقدام نمايند؟ بنظر مي رسد تهران به دليل مركز حكومت سياسي با جمعيت و وسعت نامتعارف و خارج از اندازه معمول هر روز و هر سال مواجه با تشديد مشكلات زيربنايي بوده كه بطور منطقي دولت ها و شهرداران از زير بار مسئوليت حل اين مشكلات به عناوين مختلف شانه خالي كرده و فرار نموده اند. بزك كردن و زيبا جلوه دادن تهران با كارهاي روبنايي آسانترين كاري است كه همواره شهرداران پايتخت به آن مبادرت نموده و از اين طريق مانور و خودنمايي كرده اند. رنگ كردن در و ديوار، كاشت گل و گياه، راه اندازي آب نما و فواره، تعويض مكرر پياده روها و جدول سازي، روكش آسفالت و نورپردازي نماها و بدنه هاي شهري از جمله آسانترين كارهايي است كه شهرداران پايتخت معمولا به آنها علاقه نشان داده و به نوعي با آنها مردم ساكن شهر و توريست و تازه واردين را فريب داده اند در حاليكه ابرشهر و كلان شهر تهران امروز از مشكلات اساسي و زيربنايي در زمينه هاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي رنج مي برد و عذاب مي كشد كه ما در اينجا به پاره اي از آنها اشاره مي كنيم:

مشكلات سياسی:
1- مهمترين مشكل سياسي شهر تهران عدم هماهنگي و انسجام بين دستگاههاي حكومتي است. در تهران دستگاههاي دولتي و خصوصي، شهرداري، نيروهاي مسلح، قوه قضاييه، مجلس و دهها امثال آن هر كدام به صورت يك جزيره مستقل به رتق و فتق امور سازماني و بخشي خود پرداخته و از يكديگر حرف شنوايي و فرمانبرداري ندارند. همين مساله باعث شده كه نظم و انضباط در مديريت شهري حاكم نيست و ارگانها و نهادي هاي مختلف حكومتي چه با يكديگر و چه با شهروندان رفتاري در شان كارگزاران نظام جمهوري اسلامي ندارند.
2- فقدان طرح و برنامه جامع مديريتي و حاكميتي براي اداره پايتخت باعث شده كه شهر به صورت نامتوازن، نامتعادل، ناهمگن و خارج از اندازه هاي متعارف از نظر سرانه ها و آستانه ها به صورت افسار گسيخته رشد بنمايد و غيرقابل كنترل شود.
3- معمولا حكومت هاي دموكراتيك و پيشرفته براي مديريت شهرهاي بزرگ به ويژه پايتخت كه چشم و چراغ هر حكومتي است طرح ها و برنامه هاي منسجم، علمي، روزآمد و كارآمد و راهبردي تهيه مي نمايند و سعي مي كنند با اجراي بجا و به موقع اين طرحها و برنامه ها پايتخت را در شاخص هاي مثبت از قبيل شاخص هاي شهر پاك، شهر روان، شهر سفيد، شهر سالم، شهر سبز و امثال آن ارتقا داده و تعالي بخشند.

مشكلات فرهنگی:
1- تهران به دليل روند مهاجرت پذيري شديدي كه دارد به صورت قطب جاذب جمعيت از سراسر كشور درآمده و داراي تركيب و اختلاطي است از اقوام و نژادهاي گوناگون و مختلف كه اين اختلاط در بسياري از موارد موجب تضاد و تناقض هاي فرهنگي، سنتي و قومي گرديده و گاها مشكلاتي را پديد مي آورد.
2- تهران به گفته يكي از جامعه شناسان، شهري است متروپل كه در جغرافياي ايران نمادي است از تركيب يك شهر سنتي و مدرن كه تحت تاثير فرهنگ هاي بيگانه و خارجي هر روز و هر زمان رنگ باخته و شكل هاي جديدي به خود گرفته است.
3- تهران شهري است با اكثريت جمعيت جوان، تحصيل كرده و افراد باهوش كه براي رشد و ترقي، روستا و شهر خود را رها كرده و به اينجا مهاجرت نموده و در نتيجه تركيبي از جمعيت را ساخته اند كه در آن زبان ها، گويش ها، فرهنگ ها، مذاهب و اقوام گوناگون و رنگارنگ جا دارد و بايستي مسئولين براي هدايت فرهنگي آن با دقت و ظرافت بيانديشند و طرح و برنامه علمي داشته باشند.

مشكلات اجتماعی و شهرسازی:
1- اصولا تهران به دليل نداشتن زيرساختهاي مناسب شهري چه در زمينه مسائل اجتماعي و چه در زمينه مسائل كالبدي و شهرسازي شهري است پراسترس و پراضطراب كه از صبح تا شام مردم در آن به كار و تلاش مشغولند اما اين كار و تلاش يا توام با نگراني و اضطراب و افسردگي است يا در پاره اي از موارد داراي بهره وري و راندمان پايين مي باشد.
2- تهران شهري است كه نه براي سواره رو، خيابان ها و پاركينگ هاي مناسب دارد و نه براي عابر پياده، پياده روهاي مطلوب و بهمين دليل اختلاط تردد سواره و پياده در آن شگفت آور است!
3- تهران شهري است كه در آلودگي بيش از حد هوا، آب، خاك، امواج و صدا و امثال آن به شدت در شرايط بد زيست محيطي قرار گرفته است.
4- تهران شهري است كه به دليل مشاغل كاذب و گاها مشاغل منفي و سياه همواره در خطر افزايش جرم، جنايت، سرقت و آلودگي هايي نظير اعتياد، قاچاق، تكدي گري و ناامني به ويژه براي زنان و كودكان است.
5- تهران شهري است كه از نظر حقوق شهروندی در حد استاندارد نبوده و يك شهروند چه در منزل، چه در محل كار، چه در حين حركت و يا فراغت و تفريح و چه در مراجعه به نهادهاي مختلف براي رفع حوائج خود دچار مشكلات است و هيچ كاري در آن به راحتي و آساني و در كمال آرامش رواني، رفاه، سادگي، سرعت، سهولت و رضايتمندي انجام نمي شود.
6- شهروند تهراني با پرداخت ماليات و ساير عوارض هيچگاه از دريافت خدمات شهري و تامين مناسب و مطلوب حقوق شهروندي خود راضي نيست.
7- شهروند تهراني ساعتها در ترافيك عمر مي گذراند و هواي آلوده را تنفس مي كند و در برخورد با مردم و مسئولين در ادارات و نهادها به تنش و چالش مي رسد و در طول فعاليت روزانه خود به درستي به حل مشكلات خود نرسيده و با تني خسته و رنجور و اعصاب و رواني خراب به خانه برمي گردد.
8- شهروند تهراني براي دسترسي به سرويس بهداشتي عمومي، قبرستان، محل دفن زباله، پارك خودرو، استفاده از وسايل نقليه عمومي، آتش نشاني، آمبولانس، پليس و صدها از اين قبيل دچار معضل و مشكل است.
9- شهروند تهراني در مقابل سيل، زلزله، جنگ، آتش سوزي، طوفان و دهها مورد ديگر از سوانح و حوادث طبيعي و غيرطبيعي در امان و امنيت نيست و در شهري كاملا بي دفاع و بن بست گير افتاده كه هر آن و هر لحظه ممكن است دچار حادثه شده و ساعتها با مرگ و زندگي دست و پنجه نرم كند تا شايد نيروهاي امداد و نجات به كمكش بيايند.
10- شهروند تهراني در خانه هايي زندگي مي كند و در فضاي شهري حركت مي نمايد كه هيچ يك از مشخصات معماري و شهرسازي يك شهر مهندسي شده و زيبا و دلپذير را ندارد و از در و ديوار آن آلودگي بصري مي بارد و تناسبات و قلمرو حريم خصوصي و عمومي آن مجهول و نامشخص است.

مشكلات اقتصادی:
1- تهران، پايتخت ايران آنچنان مركز قدرت اقتصادي – سياسي را در كشور بوجود آورده كه روز به روز فربه تر و چاق تر مي شود و تقريبا يك پنجم ثروت و قدرت كشور را به خود اختصاص داده و اين همه به قيمت عقب ماندگي و توسعه نيافتگي ساير شهرهاي ايران تمام شده است.
2- مشاغل متنوع و گوناگون و رنگارنگ در تهران از آموزشي گرفته تا توليدي تا خدماتي تا صنعتي تا تجارت و بازرگاني تا دلالي و واسطه گري تا مشاغل كاذب و سياه، شهري را بوجود آورده كه براي هر ايراني جذاب و وسوسه انگيز است تا به هر قيمت و بهانه اي كاسه و كوزه اش را در روستا و شهرش به هم پيچد و راهي تهران شود و براي هميشه به شهر و ديار و هويت و تاريخ خود پشت كند و گذشته خود را فراموش نمايد، زيرا تهران بازار مكاره اقتصادي، سياسي، آموزشي، فرهنگي، اجتماعي منحصربفرد براي هر ايراني شده و ثروت و قدرت و مقام و منزلت و همه آنچه آرزوي هر شهروند ايراني است يكجا در آن جمع شده و اين همه متاسفانه به قيمت فقير و تهي كردن كل ايران فراهم گرديده است.

شماره 5 دوهفته نامه آیت ماندگار