لبنان در حال احتضار

از اوایل سال ۲۰۱۹ تا کنون، شاهد مشکلات اقتصادی لبنان بوده ایم. لبنان تولیدات زیادی ندارد و ۸۰ درصد از مایحتاجش از جمله مواد غذایی و سوخت را وارد می‌کند. اقتصاد آن مبتنی بر املاک و مستغلات، بانکداری و نقل و انتقالات یهودیان پراکنده در این سرزمین است. طی سال‌های قبل، بانک‌ها نرخ بهره بالایی را برای جذب سپرده‌های دلاری به مردم پیشنهاد و سپس بانکداران به دولت وام می‌دادند. این روش خوبی برای اداره‌ی یک سیستم مالی نبود، اما تا زمانی که جریان ورود دلار ادامه داشت، کارآمد بود. با این حال، هنگامی که جریان دلار به کشور قطع شد و دولت از کسب درآمد بازماند و نتوانست پول بانک‌ها را پس بدهد، سیستم از بین رفت. در ماه مارس، لبنان در بحران بدهی خود غرق شد و نشان داد که پیش بینی فیچ صحیح بوده است.

در حال حاضر، لیره ۸۵ درصد از ارزش خود را از دست داده است و این به خودی خود مشکلی قابل توجه برای مردم به شمار می‌رود، اما این وضعیت با همه گیری کرونا ویروس بدتر شده است. گفتنی است، لبنان نیز مانند بسیاری از نقاط جهان، کسب و کارهایش را تعطیل کرد تا با بیماری مقابله کند و جان مردم را نجات دهد. در این شرایط، بحران اقتصادی کشور تشدید شد. به هر حال، تأثیرات اجتماعی این بحران قابل مشاهده است و افراد بیکار لبنان با تورم روبرو هستند. این وضعیتی است که هیچ کس جز ثروتمندان نمی‌توانند از عهده‌ی آن برآیند. مهم اینکه، رکود در این کشور از زمان اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ افزایش یافته است و بیش از نصف مردم اکنون در فقر به سر می‌برند. جای تعجب نیست که ناامنی غذایی رو به افزایش است، معاملات تهاتری برای بعضی از افراد تبدیل به راهی برای گذران زندگی شده است، کمبود برق وجود دارد و افرادیکه شرایطش را دارند به فکر عزیمت به کانادا و اروپا هستند. ناامیدی به حدی است که در تابستان امسال تعداد زیادی خودکشی در خیابان‌های لبنان رخ داد.

حال سوال این است که دولت لبنان برای مدیریت بحران، در حال انجام چه کاری است؟ در واقع مبارزه با اصلاحات، مشاجره با پارلمان، مقاومت در برابر صندوق بین المللی پول و روابط نزدیک با چین همگی یک امید واهی از سوی لبنان است که می‌خواهد نشان دهد این کشور به اندازه‌ای بزرگ است که سقوط نخواهد کرد. اما واقعیت این نیست. در واقع کارمندان حرفه‌ای صندوق بین المللی پول باید برای تلاش هایشان به منظور کمک به لبنان اعتبار کسب کنند و این کار آسانی نیست. به ویژه در شرایطی که اشتیاق بین المللی زیادی برای کمک به دولت لبنان برای حل و فصل مشکلاتش وجود ندارد. گفتنی است، وزیر امور خارجه فرانسه اخیراً به بیروت سفر کرد، اما فقط برای تقویت این پیام که اصلاحات از اهمیت برخوردار است. در واشنگتن نیز کسانی که نمی‌خواهند از دولت فعلی حمایت کنند، قدرت دارند. سعودی‌ها و اماراتی‌ها هم تمایلی به کمک ندارند. قطری‌ها نیز قدمی در این راستا برنداشته اند. بنابراین، تنها چین به عنوان یک حامی برای لبنان باقی می‌ماند. اما باید توجه داشته باشیم که وقتی لبنان با چین قرارداد امضا می‌کند و به پکن نزدیک می‌شود، در واقع نباید انتظار زیادی از صندوق بین المللی پول داشته باشد. چرا که واشنگتن در این نهاد مالی بین المللی نفوذ زیادی دارد.

---

بیشتر بخوانید: وزیر بهداشت لبنان: شهر را ترک کنید

---

ناکارآمدی و اتهام زدن به طرف مقابل در سیستم سیاسی لبنان متداول است و کشور را به قهقرا می‌برد. به هر حال، این شرایطی است که به وجود آمده و به همین دلیل میلیون‌ها لبنانی که در پاییز گذشته به خیابان‌ها آمدند، خواستار تغییر شرایط شدند. لبنان مدتهاست سیستمی را به نمایش گذاشته است که قدرت و منابع دولتی در آن بر اساس خطوط دینی تقسیم شده است. مثلاً، رئیس جمهور همیشه یک مسیحی است، نخست وزیر سنی و رئیس مجلس شیعه است. این سیستم میراثی از استعمار فرانسه است که به منظور حفظ صلح اجتماعی در کشوری با چندین بخش فرقه‌ای اعمال شده بود. اما با گذشت زمان این سیستم در نظم اجتماعی و اقتصادی لبنان جا خوش کرد. حتی پس از جنگ داخلی ۱۹۷۵-۱۹۹۰ که در آن خونریزی‌های فرقه‌ای را در لبنان شاهد بودیم، باز هم این سیستم ادامه یافت.

شکی نیست که این سیستم توانست در دوران اخیر، صلح داخلی را در لبنان حفظ کند، اما فساد قابل توجهی هم به وجود آورد. همین فساد زمینه ساز سقوط لبنان شده است.