برزخی میان فدرالیزم و تمرکز گرایی

شوراها بدین شکلی که اکنون می بینیم و دست کم با پسوند اسلامی آن دستاورد انقلاب اسلامی است. شاید به همین دلیل از هنگام تصویب تا اجرا شدن پانزده سال زمان لازم بوده تا آنچه را قانون گذار بر طبق آموزه های دینی درنظر داشته عملی کند. سنجش این نهاد با پیشینه تاریخی اش یعنی انجمن شهر نیازمند پژوهشی درازتر از این گفتار است اما یک نکته را شاید بتوان قدر جامع و نقطه مشترک این دو دانست و آن این که هر دو معلق بین تمرکز گرایی و عدم تمرکز هستند که دومی را با اندکی مصامحه فدرالیزم نامیدیم. قانونگذار که هم در نظر و هم در عمل بین این دو مفهوم دور از هم ایستاده شوراها را دست مایه می کند تا به سوی دولت محلی گام بردارد اما بواقع نه مبانی نظری بحث را به درستی در ذهن دارد و نه در عمل، خواه به هنگام وضع قانون خواه تفسیر آن اراده جدی در تحقق موضوع ابراز می کند در چنین وضعی طبیعی می نماید که این رویکرد به قوه مجریه نیز سرایت کند تازه اگر فرض بگیریم که فشار قوه مجریه نبوده که قانون گذار را بدین مشی رهنمون شده است.
امروزه چنان وانمود می شود که تفکیک قوا امریست بدیهی انگار نه انگار که تاریخ اندیشه مسیری دراز پیموده تا بدین مفهوم رسیده است در نگاه بدان مبانی نظری را گم یا فراموش می کنیم موضوع شوراها نیز از این قاعده مستثنی نیست در چالش ها و گفتگوهای روزانه چنان عمل می شود که انگار نیاز واقعی به تبیین نظری موضوع وجود ندارد این درحالیست که با روشن شدن آموزه ی پشت سر مدیریت شورایی است که می توان راهکارهای عملی را جست و یافت پس برای روشن شدن جایگاه واقعی شورا باید یکبار برای همیشه اداره متمرکز یا غیرمتمرکز کشور را در دستور کار قرارداد هرکدام از رویکردها خوبی هایی دارد و صدالبته آفاتی از تنوع قومی گرفته تا دگرسانی های طبیعی و زیستی مسائل بسیاری هست که باید در دید آورد و سپس تر به برآیند رسید. با عنوان نمونه باید دید تنوع قومی حتی در موقعیت کنونی چه اندازه در گزینش اعضای شوراهای کلانشهرها مؤثر است ؟از این واکاوی راهی را آغاز خواهیم کرد تا ببینیم آیا بواقع اداره غیرمتمرکز ایران در نظر و عمل ممکن است ؟ به نظر می رسد تا این موضوع روشن نشود بحث از جایگاه شوراها بیشتر فانتزی و شبیه کالایی تزئینی است گسترش یا کاهش اختیارات قانونی شورا شاید تاثیری ناچیز به جا گذارد اما نقش بسزایی در تعیین جایگاه ندارد بنابراین تا آن هنگام چانه زنی های روزمره درباب شوراها آن هم در مناسبت های خاص به پژوهشی عمیق و بحثی دامنه دار بدل نخواهد شد.

شماره 5 دوهفته نامه آیت ماندگار