مقصران خشک شدن هورالعظیم

نمی‌توان به ریزگرد و طوفان‌های خاک درخوزستان پرداخت ولی  به سال‌های جنگ تحمیلی و عملیات‌هایی که در هورالعظیم بر طبیعت فشار آورد اشاره نکرد، نمی‌توان از خشمی که صدام داشت و در سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲ بر تالاب هورالعظیم روا داشت نگفت؛ همان سال‌هایی که صدام تالاب را در بخش عراقی آن خشک کرد تا نیروهای مخالف خود را سرکوب کند. نمی‌توان بی‌توجهی صورت گرفته توسط شرکت نفت در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ را از نظر دورداشت و بعد برای مردم خوزستان نسخه پیچید. برای همین است که اعضای شورای شهرهایی که در جوار هورالعظیم قرار گرفته‌اند هم حرف رییس‌جمهور را تکرار می‌کنند و می‌گویند: «وقتی در محیط زیست تغییر به‌وجود می‌آوریم محیط زیست هم پاسخش را می‌دهد.» این گرد و غبار و ریزگردها پاسخ محیط زیست است به  همین تغییرات است.
«هوارالعظیم» بین ایران و عراق واقع شده‌است. یک سومی که در ایران قرار دارد و بین دو شهرستان دشت‌آزادگان و هویزه واقع شده‌است. شهرهای مختلفی در این منطقه قراردارد از جمله سوسنگرد، بستان و هویزه. اعضای شورای شهرهای سوسنگرد، بستان و هویزه می‌گویند باید حقابه تالاب بی‌وقفه داده شود. اتفاقی که در سال‌های ۱۳۸۵ و پس از حفاری‌های نفتی متوقف شده بود.
حالا ۴میلیاردمترمکعب آب به تالاب وارد شده‌است اما واقعیت این است که این تالاب از رودخانه‌های کرخه ، دجله و فرات تغذیه می‌شده‌است. این در حالی است که  در عراق ناامنی باعث از هم پاشیدن نظامهای اداری آن کشور شده است، در ترکیه نیز احداث 15 سد و حبس 35 میلیارد متر مکعب آب دجله و فرات، به خشکی عمده تالابهای عراق منتهی شده است. در چنین شرایطی انتظار داریم طبیعت چه پاسخی به ما بدهد؟

* مردم منطقه چه میگویند؟
«صادق جنادله» ، عضو شورای شهر سوسنگرد  درباره وضعیت طبیعت و تالاب می‌گوید: وقتی در محیط زیست تغییر به‌وجود می‌آوریم محیط زیست هم پاسخش را می‌دهد. این گرد و غبار و ریزگردها پاسخ محیط زیست است به  تغییراتی که ما در آن به وجود آورده‌ایم.
جنادله تأکید می‌کند: هور حدود پانزده سال  است که دچار کم آبی شده است. ولی بحران از زمانی شروع شد که شرکت‌های نفتی در آنجا مستقر شده‌اند. این شرکت‌ها که تولیدشان در حدود 20000 بشکه در روز است از زمان احداث تاسیسات برای استخراج و بهره‌برداری اقدام به خشک کردن هور کردند.
«سید محسن موسوی» عضو شورای اسلامی شهر بستان  نیز ضمن تأکید بر توجه مدیران کلان کشور به طبیعت می‌گوید: هور جزو مناطق  مهم عملیاتی بوده ولی بعد از جنگ به آن توجهی نشده است. اقداماتی صورت گرفته اما نه آنقدر که تاثیرگزار باشد. آنطور که مورد نیاز بود اقدامات موثری صورت نگرفت.
این عضو شورای شهر بستان می‌افزاید: این تالاب زمانی پر از آب بود و مردم از آن برای مقاصد کشاورزی و صیادی و پرورش ماهی بهره‌برداری و امرار معاش می‌کردند. باید توجه داشته باشیم مجموعه عواملی بودند که دست به دست هم دادند و باعث خشکی هور شده اند.

* اعتبارات برای اداره شهرها کفایت نمی‌کند
یکی از مشکلاتی که مردم منطقه و همجواربا تالاب هورالعظیم از آن گله‌مندند فقدان مسئولیت اجتماعی شرکت نفت در قبال محیط زیست و آثار برجا مانده از آن بر مردم منطقه بوده‌است.
«صادق جنادله» عضو شورای شهر سوسنگرد می‌گوید:شرکت های نفتی که در منطقه آلایندگی تولید می‌کنند. از آنها حقیقتا خیری ندیدیم و تنها ضررشان به مردم اینجا رسیده است. اگر شرکت‌های نفتی تنها یک درصد سهم آلایندگی که برای منطقه ایجاد می‌کنند را به شهرداری‌ شهرهای در معرض آلایندگی می‌پرداختند وضعیت این شهرها خیلی متفاوت می‌شد.
کاظم ساکی رئیس شورای شهر  هویزه نیز با تأکید بر همین مسأله می گوید: تمام اعتبارات عمرانی هویزه در طول دوره چهارساله 4 میلیارد تومان است. با این بودجه یک خیابان یک کیلومتری هم آسفالت نمی‌شود. شهر از نظر عمرانی با این شرایط ساخته نمیشود. اینجاست که پرسیده می‌شود حق ما از این نفت و گاز اکتشاف شده در هورالعظیم چیست؟

* اگر هورالعظیم نباشد
اگر هورالعظیم نباشد فقط گردو خاک و ریزگرد نخواهد بود. چیزی که «صادق جنادله» به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر آب نباشد مردم مجبور به مهاجرت میشوند و تالاب را خالی می‌گذارند و مشکلات متعددی از این قضیه به‌وجود می‌آید از جمله آنکه این منطقه در مرز واقع شده است و خالی شدن آن از سکنه مشکلات امنیتی ایجاد می‌کند.بنابراین آب تاثیر مهمی در وضعیت اقتصادی و معیشت مردم آنجا دارد.
او در عین حال تأکید می‌کند: شهر سوسنگرد شهری است که منابع درآمد پایدار محدودی دارد بنابراین نمی‌توانیم منابع مالی مورد نیاز برای توسعه شهر را تامین کنیم.
«کاظم ساکی» هم به محدودیت منابع مالی برای اداره شهر هویزه اشاره می‌کند و می‌افزاید: این شهر محل تردد کاروان راهیان نور است و هرساله تعداد زیادی زائر به اینجا می آید ولی امکانات لازم برای پذیرایی نداریم و شرمنده مهمانانمان می‌شویم. شهر ما به لحاظ توسعه زیرساخت ها با 30 سال قبل تقاوتی نکرده است و این را کسی که بعد از 30 سال به شهر بیاید متوجه می شود.
«سید محسن موسوی» عضو شورای اسلامی شهر بستان نیز می‌گوید:«مشکل اصلی ما کمبود امکانات در مواجهه با بحران‌هاست. امکانات ما پیش پا افتاده است. در بحث تجهیزات برای توسعه و امکانات لازم برای آن بسیار کمبود داریم.
این عضو شورای شهر بستان توضیح می‌دهد: هر ساله پذیرای هزاران نفر زائر اربعین حسینی هستیم. برای پاسخگویی به نیازهای زائران هم امکانات کافی نداریم.

*حالا آب دوباره بازگشته است
حالا آب دوباره به تالاب بازگشته‌است. حالا مدتی است دوباره ماهی‌ها در تالاب فرصت صید رقم زده‌اند.
«سید محسن موسوی» عضو شورای اسلامی شهر بستان تأکید می‌کند: هور برای مردم دشت آزادگان یک منبع درآمد بوده‌ و هست.  حال پرسش این است که چگونه می‌توان این منبع درآمد را برای زندگی حفظ کرد؟
در خوزستان ۴۰۰هزارهکتار کانون گرد و غبار داریم. این موضوع مربوط به امسال و پارسال نیست. اتفاقی است که در سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ نیز برای مهار آن کاشت درختچه و نهال‌هایی در دستور کار بوده‌است. پس از شروع جنگ تحمیلی آنچه در این دوره کاشته و پاگرفته بود آسیب دید. پس از جنگ تحمیلی نیز کمتر به این مسأله توجه شده‌است.
 به گفته معصومه ابتکار معاون رییسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست جنوب خوزستان 17 سال است که با خشکسالی رو به رو است و دولت همه این مسائل را درنظر دارد.
در همین حال عراق هشت میلیون هکتار کانون گرد و غبار دارد. وقتی کانونی فعال میشود چیزی حدود  50 تا 100 کیلومتر خاک بلند میشود. گاهی تا ارتفاع هشت کیلومتر و حرکت میکند. درحال حاضر منشایابی کانونهای گرد و غبار در تمام خوزستان توسط سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان هواشناسی انجام شدهاست.
آنچه اینک مهم است اینکه با توجه به شرایط موجود و اغییرات اقلیمی که افزایش دما را موجب شدهاست چگونه از همین مقدار آب واردشده به تالاب هورالعظیم باید حفاظت کرد. این مسأله ایست که نیاز به همراهی مردم نیز دارد. مردم باید بتوانند در حفاظت از محیط زیست نقش فعالتری را ایفا کنند.
فرهنگ و شیوه زندگی ما باید با واقعیتی که در دنیا اتفاق میافتاد تاب آوری داشته باشد و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهد. این مسئله ای نیست که دولت بتواند با آن در چند سال مقابله کند چون بُعد داخلی را هم حل کنیم بُعد بین المللی آن می ماند.