مدیریت بحران، نیازمند مدیریت!

مجموعه ای از اشتباهات و نبود آمادگی لازم در درون دستگاه های امدادی و مدیریت بحران، حادثه ای را رقم زد که نتیجه اش از دست رفتن جان تعدادی انسان و بروز خسارات مالی و رکود در زندگی عده ای شد که تنها قربانیان بی توجهی و بی مبالاتی دستگاه های مسئول بودند.
حادثه پلاسکو در قلب تهران تراژدی را رقم زد که نشان داد این شهر مستعد حادثه است و کسی آمادگی مقابله با آن را ندارد. اجرای عملیات های نجات و اتفای حریق بی نقص نبود و هیئت ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو این موضوع را تایید می کند.
ستاد مدیریت شهر تهران، ستاد مدیریت بحران کشور، سازمان آتش نشانی، وزارت کار و تعاون و نهادهایی که برای امداد رسانی وارد این حادثه دلخراش و تاریخی شدند همگی سعی کردند تا بتوانند آمادگی خود را به نمایش بگذارند اما چیزی که از دل این گزارش خارج شد نمایانگر اوضاع اسف بار مدیریت بحران در کشور است.
پلاسکو آینه تمام قد ساختمان هایی با حال و روز خراب است که هر لحظه باید منتظر حادثه ای باشند که این ساختمان ها با ساکنانش را در دل خود ذوب می کند. آتش سوزی و ریزش ساختمان های کهن سال که هیچگونه نظارتی بر نحوه اداره و فعالیت آنها نمی شود خطراتی بالقوه هستند که ممکن است روزی مانند پلاسکو خود و ساکنانشان را به کام مرگ بکشانند.
تهران شهری فرسوده با بافتی فرسوده و متراکم است، به گفته ابوالفضل قناعتی نماینده شورای شهر تهران در این شهر بیش از 3 هزار ساختمان مشابه پلاسکو وجود دارد که هر لحظه باید منتظر در هم تنیده شدنش باشیم. این شهر با بافت های متراکم و جمعیت زیاد نیازمند مدیریتی است که بتواند تضمین دهد ساکنانش را در زمان بحران های بزرگتر از پلاسکو فراموش نخواهد کرد.
امروز بیش از سه ماه از جهنم پلاسکو می گذرد اما آتش این حادثه در دل مردم همچنان روشن است، آتشی که بعد انتشار گزارش هیئت ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو باز هم شعله ور شد. سوالاتی در خصوص اینکه آیا در حوادث مشابه دستگاه های اجرایی و خدماتی توان امداد رسانی را خواهند داشت یا نه!
محمد تقی احمدی در کنفرانس خبری هیات ویژه گزارش ملی پلاسکو با بیان اینکه حادثه آتش‌سوزی و فرو ریختن ساختمان پلاسکو یکی از غم‌انگیزترین حوادث ساختمان‌های شهری بود که در سی‌ام دی ماه 95 اتفاق افتاد، گفت که در این حادثه ساختمان 54 ساله پلاسکو که نمادی از دوران مدرن شدن ساخت و سازها در پایتخت بود به یکباره فرو ریخت و فروریختن ساختمان پلاسکو نمادی از قصور و ناکارآمدی بسیاری از دستگاه‌ها بود.
با این اوصاف آیا نباید نگران حوادثی سخت تر در آینده باشیم. قناعتی نماینده شورای شهر تهران معتقد است در حوادثی مثل زلزله تهران به شهری جهنمی بدل خواهد شد چراکه دستگاه های امدادی و مدیریت بحران هماهنگی های لازم برای مواجهه با این خطرات را ندارند و رسیدگی به مردم حادثه دیده با امکانات و وضعیت موجود کاری سخت و نفسگیر است.
مهدی هداوند، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیات ویژه گزارش ملی پلاسکو با بیان اینکه سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران تا حدودی به تکلیف خود در بازرسی از ساختمان و دادن اخطار عمل کرده اما این اقدامات موثر نبوده است، تصریح کرد: در مجموع این سازمان ابزار قانونی لازم برای تحقق الزامات قانونی و الزام اشخاص را در اختیار ندارد.
وقتی تهران، شهری با 10 میلیون جمعیت ساکن و غیر ساکن و وجود ساختمان های کهن و دارا بودن بیشترین امکانات رفاهی و خدماتی نسبت به سایر شهرهای کشور با چنین وضعیتی به هم می ریزد چه انتظاری می توان از امداد رسانی در شهرهای کوچکتر داشت.
بدون شک فرو ریختن ساختمان پلاسکو نمادی از همه ناکارآمدی‌ها، قصور و کاستی‌هایی است که چندین دهه بر یکدیگر انباشته شده و در اصل پلاسکو در زیر بار سنگین انباشته‌ای از آنها فرو ریخت در حالیکه می شد علاج قبل واقعه کرد.
عدم وجود قوانین روشن و همچنین وجود خلاء های قانونی برای دور زدن قانون، زیربار نرفتن مالکان به بهانه وجود هزینه های زیاد ایمن سازی، نبود اهرم فشار بر واحدهای خطرساز و متخلف و پاس کاری وظایف در بین دستگاه ها می تواند حادثه ای تلخ تر را در تهران رقم بزند.
اتفاقاتی که پلاسکو را به نمادی برای ناکارآمدی دستگاه ها بدل کرده نمونه ای از خروارها بی قانونی، ناهماهنگی دستگاه ها و ناکارآمدی قوانینی است که صرفا روی کاغذ جا خوش کرده اند و جنبه تشریفاتی دارند.
پلاسکو ریخت اما پلاسکوهای زیادی سرپا هستند که معلوم نیست سرنوشت آنها در بین این بی توجهی ها و ناکارآمدی ها به کجا خواهد رسید و کی باید منتظر خبرهای اسف بار دیگری باشیم که دل مردم را به در می آورد. امروز شاید پلاسکو صحنه مجادله بر سر کارآمدی و ناکارآمدی دستگاه ها به نظر برسد اما باید این موضوع را در نظر گرفت که آیا این مجادله می تواند تاثیری بر روند بهبود و یا تغییر رویه دستگاه های امدادی و مدیریت بحران بگذارد یا زمان این حادثه تلخ را به فراموشی خواهد سپرد.