افزایش ۳۰ درصدی رضایت سینماگران را فراهم نکرد/ بودجه‌خواری فیلم‌های فاخر و جشنواره‌ها

آیت ماندگار- بودجه سینمایی کشور در سال آینده با رشد ۶۵ میلیارد تومانی نسبت به سال گذشته با رقم ۲۷۵ میلیارد تومان تقدیم مجلس شد. رقمی که به سازمان سینمایی و شرکت‌ها و موسسه‌های تابعه اختصاص می‌یابد و در این میان سهم هر کدام به طور جداگانه ذکر شده است. در سال ۱۳۹۹ بودجه سینمایی کشور ۲۱۰ میلیارد تومان بود که به‌طور طبیعی تمامی آن محقق نشده است و باید منتظر انتشار اسناد مالی مربوط به سازمان‌های مختلف زیرمجموعه سازمان سینمایی باشیم تا نسبت به آن بتوان ارزیابی دقیق انجام داد. اما آنچه در بودجه سینمایی کشور در سال ۱۴۰۰ مشخص است رشد نسبی ارقام مربوط به هر بخش است که با احتساب نرخ تورم در سال جاری و پیش‌بینی نسبت به تورم سال آینده به نظر می‌رسد نمی‌توان این افزایش را برای سینمای ایران چشمگیر دانست. 

پول سینما کجا خرج می‌شود؟

سازمان سینمایی زیرمجموعه‌های مختلفی دارد که برای هر کدام جداگانه ردیفی مشخص شده؛ برای مثال حمایت از جشنواره فیلم فجر ۲۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و حدود ۱۷۲ میلیارد تومان هم برای حمایت و گسترش سینمای ملی درنظر گرفته شده است. 

در جدول بودجه سازمان سینمایی برای حمایت از فیلم‌های فاخر و ارزشمند رقم ۲۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان درنظر گرفته شده که یکی از ردیف‌های بحث‌برانگیز بودجه است چراکه پروژه فیلم‌های فاخر اصولا محل اختلاف میان سینماگران و مدیران است و هیچ متر و معیاری برای آن وجود ندارد. 

همچنین مبلغ یک میلیارد و ۵۰۰ تومان برای طرح سینما سیار، ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برای تولیدات مشترک با دیگر کشورها، ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برای سینمای هنر و تجربه و اکران فیلم‌های خاص و یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای پروژه صیانت از آثار سینمایی و مبارزه با قاچاق فیلم در نظر گرفته شده است. 

مبلغ ۱۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برای توسعه صنعت انیمیشن، ۲۰ میلیارد تومان کمک به صنوف سینمایی و موزه سینما از دیگر بندهای بودجه سازمان سینمایی در سال ۱۴۰۰ است. 

شیوع ویروس کرونا و بیکاری بسیاری از عوامل سینما در کنار ضرر و زیان ناشی از تعطیلی سینما باعث شده است سینمای ایران برای سال ۱۴۰۰ روزهای سختی در انتظارش باشد. روزهایی که با افزایش بودجه و حمایت دولت می‌تواند با آرامش بیشتری سپری شود. 

این همه جشنواره برای چیست؟

محسن علی‌اکبری (تهیه‌کننده سینما) با اشاره به بودجه سینما در سال ۱۴۰۰ و لزوم اولویت‌بندی آن به ایلنا گفت: سینمای ایران به دلیل اینکه سینمای خاص است و اکران فیلم‌هایمان در سایر کشورها اندک و محدود است و با توجه به کرونا که در سال جاری در کشور پیش آمد؛ بودجه سینما در سال آینده را می‌توان در سه بخش اولویت‌بندی کرد: دسته نخست سینماداران هستند که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند با هزینه‌هایی مثل حقوق کارمندان و قبوض گاز و برق و آب و تلفن و عوارض مالیاتی روبرو هستند که شاید دولت بتواند با بخشودگی قبوض در سال جاری از این گروه که به دلیل شیوع کرونا هیچ درآمدی حاصل نکردند؛ حمایت کرده و کمی از آلام آن‌ها بکاهد. از طرفی صنعت سینما در حال نابودی است که دولت باید بودجه‌ای را برای آن در نظر بگیرد که با این میزان افزایش نمی‌توان به آن امیدوار بود. 

وی در ادامه گفت: نکته دوم درباره سینماگران است که در سال جاری بیش از ۸۰ درصد هنرمندان بیکار بودند. سال گذشته سینمای ایران ۱۲۰ فیلم تولید کرد که این عدد در سال جاری شاید به جرات به ۴۰ فیلم برسد و این یعنی تعداد زیادی از هنرمندان بیکار هستند و با مشکلات معیشتی و مالی بسیاری دست به گریبان. دولت باید برای این موضوع با اختصاص بودجه‌ای جهت تامین مالی آن‌ها و جبران خسارت‌های ایام بیکاری اهتمام داشته باشد. این کمک‌ها در قالب وام یا بلاعوض باید طوری در اختیار سینماگران قرار بگیرد تا بخشی از مشکلات ناشی از شیوع کرونا و بیکاری آن‌ها را برطرف کند. 

تهیه‌کننده «پاداش سکوت» در ادامه افزود: نکته سوم بودجه تولیدات به‌روز سینمایی است. ما از سیستم فیلمسازی دهه‌های قبل عبور کردیم و به سمت سینمای دیجیتال پیش رفته‌ایم که بخش عمده‌ای از آن روی کامپیوتر و با نرم‌افزار شکل می‌گیرد. دولت باید این بخش‌ها را با حمایت و اختصاص بودجه تقویت کند تا بتواند امکانات روز دنیا را وارد کند یا بخشی از آن را در داخل تامین کند. افراد بسیاری در داخل هستند که نسبت به CGI تسلط دارند و نیازمند توجه و حمایت از سوی دولت هستند تا بتوانند در این عرصه رشد و پیشرفت کنند. رشد و گسترش این بخش باعث می‌شود سینمای ایران از تکنولوژی‌های روز دنیا عقب نماند و آثار تولید شده مبتنی بر علم روز دنیا ساخته شود. 

وی در بخشی از صحبت‌هایش با اشاره به سرمایه‌گذاری در سینما گفت: نکته دیگری که درباره بودجه می‌توان گفت درباره بخشی از سرمایه‌گذاران داخل سینما است. منهای بخش محدودی از افرادی که از راه‌های مشکوک و شاید غیرقانونی سرمایه برخی آثار را تامین می‌کنند، اکثریت سرمایه‌گذاران با شوق و انگیزه‌ای در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند که با وجود کرونا و بسته شدن سینماها و تغییر فرهنگ فیلم دیدن از طریق اکران آنلاین، سرمایه‌هایشان از بین رفته یا کوچک شده است. متاسفانه اکران آنلاین هم نتوانسته توقعات صاحبان آثار را برآورده کند و قاچاق سریع فیلم‌ها و پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای در این مسیر همواره مانع از درآمدزایی برای فیلم‌ها شده است.

علی‌اکبری افزود: در مجموع سال ۱۴۰۰ برای سینمای ایران و سینماگران سال سختی خواهد بود. در سینما فقط مسئله مالی در میان نیست بلکه انرژی‌هایی که از بین رفت و لطمات روحی که به سینماگران وارد شد، صدمات جبران‌ناپذیری به سینما زده است لذا دولت باید یک بازنگری نسبت به خدمات خود برای هنرمندان در سال آینده داشته باشد. این یعنی فقط با صددرصد افزایش بودجه می‌توان مشکلات را برطرف کرد. 

وی با اشاره به لزوم صرفه‌جویی در برخی هزینه‌های اضافی از جمله برگزاری جشنواره‌های متعدد در کشور گفت: به هر حال نمی‌توانیم منکر جشنواره باشیم و کشوری که تولیدات متعدد دارد قطعا نیاز به جشنواره دارد اما اینکه جشنواره‌های متعدد برگزار کنیم، اشتباه است. من همواره حتی در شرایط عادی با تعدد جشنواره‌ها مخالف بوده‌ام. مثلا ما جشنواره کودک برگزار می‌کنیم با ۵ فیلم کودک در سال، این غلط است. جشنواره فیلم سینماحقیقت هم با تعداد محدودی فیلم برگزار می‌شود. به نظر می‌رسد بسیاری از این جشنواره‌ها قابل ادغام در یکدیگرند. جشنواره کودک در دهه شصت زیرمجموعه جشنواره فیلم فجر بود ضمن آنکه آن موقع تولیدات کودک به مراتب بیشتر از الان بود. این هزینه‌های اضافی باعث می‌شود بسیاری از اولویت‌ها در صنعت سینما کنار گذاشته شود و هزینه‌های سرباری روی دوش سینما باقی بماند.

علی‌اکبری در پایان افزود: به نظرم دولت باید خیلی جدی نسبت به کاهش تعداد جشنواره‌ها گام بردارد و اگر لازم هست کمیسیون فرهنگی مجلس به این موضوع ورود کند و با نظرات کارشناسی فضایی را ایجاد کنند که جشنواره‌ها با هم ادغام شوند. ما در سال دو جشنواره بیشتر نیاز نداریم. یکی در نیمه اول سال و یکی در نیمه دوم سال که همان جشنواره فیلم فجر است. در جشنواره تابستانه هم باید تحت عنوانی خاص تمامی موضوعات ادغام شوند. 

اگر تمام ارقام بودجه محقق نشود!

«۳۱۹ هزار میلیارد تومان کسری» و «غیرواقعی بودن ۵۹۰ هزار میلیارد تومان بودجه» نگرانی‌های زیادی برای بودجه سال آینده به وجود آورده است با این‌حال دولت اصرار دارد که درصورت تحقق رقم فروش نفت و میعانات گازی و نیز درآمدزایی از حوزه مالیات و دیگر درآمدهای دولت، بخش قابل توجهی از بودجه قابل‌تحقق است و اگر هم کسری متوجه این بخش شود چندان قابل‌توجه نخواهد بود، اما منتقدان معتقدند دولت قادر به تحقق این درآمدها نیست و اغلب برآوردهایی که در بودجه انجام می‌شود، بدون تشریح نحوه انجام محاسبات است و اغلب این کسری‌ها به ویژه در بخش‌های عمرانی، ردیف‌های بودجه سازمان‌ها و نهادها و به ویژه پرداخت بدهی‌های دولت خود را نشان خواهد داد. طبعا حوزه فرهنگ نیز از آثار سوء عدم تحقق کامل بودجه بی‌تاثیر نخواهد بود و این یعنی برخی از ارقامی که روی کاغذ برای همه‌ی بخش‌ها و نیز سینما درنظر گرفته شده، شاید محقق نشود.

رضا سعیدی‌پور (عضو هیات مدیره انجمن سینماداران کشور) به ایلنا گفت: در جلسه‌ای که با آقای انتظامی داشتیم، بودجه‌ای که سازمان سینمایی در سال ۹۹ داشت، برای برطرف کردن مشکلات سینما که ناشی از شیوع ویروس کرونا بود، حداقل‌ها را نیز تامین نمی‌کرد. حال در شرایطی که تمام سالن‌های سینما در آستانه ورشکستگی هستند و پرسنل بسیاری از سینماها در حال اخراج یا معرفی آن‌ها به بیمه بیکاری هستند، بخش سینما با کمبود حاد بودجه روبرو شده است. باید بدانیم که بودجه‌ای که هر سال مصوب می‌شد و بیش از ۷۰ از درصد تخصیص پیدا نمی‌کرد، همواره سینمای ایران را در بخش‌های مختلف با مشکل روبرو کرده و امروز حتی با فرض افزایش ۳۰ درصدی، این بودجه نمی‌تواند مشکلات سینما را حل و فصل کند. چراکه‌عدم تحقق کامل بودجه یعنی در بهترین حالت ۷۰ درصد از آن محقق می‌شود که این یعنی همان بودجه سال گذشته.

سعیدی‌پور افزود: مشکلاتی که در تولید و بازسازی سینماها داریم به خاطر شیوع کرونا امروز بیشتر هم شده و اگر سینماها بخواهند سیستم‌های فنی خود را درست  یا نوسازی کنند، قطعا در تامین بودجه با مشکلاتی روبرو می‌شوند. 

وی با اشاره به اولویت‌های بودجه‌ای سینمای ایران در سال آینده گفت: تولید فیلم و توجه به زیرساخت‌ها باید توامان انجام شود. نمی‌توان تولید فیلم را متوقف کرد و در کنار آن توقع رونق سینما را داشت. در چند ماه گذشته فیلم‌های بسیاری تولید شده است و باید بستری برای رونق اکران فراهم شود. سینما با تولید فیلم زنده است و اگر فیلم تولید نشود چراغ سینما روشن نمی‌شود. سینماهای قدیمی؛ حتی سالن‌های مدرن هم فقط با فیلم خوب رونق می‌گیرند. مگر در چند ماه گذشته سالن‌های مدرن ما خالی از جمعیت نبودند؟ همه اینها به خاطر نبود فیلم خوب است. پس نمی‌توان اولویت بودجه را تنها به زیرساخت‌ها اختصاص داد و باید به تولید فیلم که منجر به اشتغالزایی در سینما می‌شود هم توجه ویژه کرد. 

وی با اشاره به ترافیک فیلم‌ها در پشت اکران گفت: ظرفیت اکران آنلاین می‌تواند به روند نمایش فیلم‌ها و کاهش ترافیک فیلم‌ها در سینماها کمک کند. با تقویت ظرفیت اکران آنلاین می‌توان فیلم‌ها را به دو بخش برای نمایش تقسیم‌بندی کرد که با این شیوه می‌توان راهکاری هم برای رونق سالن‌های سینما اندیشید.

اولویت با کمک‌های امدادی است

سجاد نوروزی (مدیر سینما آزادی) هم با اشاره به بودجه ۲۷۵ میلیارد تومانی سینما در سال ۱۴۰۰ و اولویت‌های استفاده از این بودجه به ایلنا گفت: کرونا زیرساخت فنی و زیر ساخت ارائه محصول سینما را تحت تاثیر قرار داده است. بخشی از این زیرساخت؛ سالن‌های سینماست که محل عرضه است اما به طور کلی آسیب‌های جدی دیده‌اند. بعد از سینماها دفاتر پخش و مهم‌تر از همه شاغلین در حوزه سینما که به واسطه کم شدن تولیدات بیکار شدند. 

وی در ادامه گفت: اولویت‌های بودجه سینما در سال آینده باید اولویت‌های امدادی باشد. یعنی یک جور امدادرسانی و بازطراحی و ریکاوری این موجود نیمه جانی باشد که کرونا آسیب‌های جدی به آن زده است. اگر قرار باشد باز هم این بودجه‌ صرف تولیدات بی‌مخاطب شود اتفاق جدیدی نمی‌افتد و همان مسیری که در این چهل سال سینمای دولتی بی‌مخاطب داشته، ادامه پیدا می‌کند. امروز حرام است حتی یک ریال از بودجه صرف تولیداتی شود که از همین الان معلوم است مخاطبی ندارند، حالا با هر ویترینی که می‌خواهد باشد. چه فیلم ارزشی باشد چه فیلم روشنفکری یا اجتماعی و ...

وی با اشاره به ردیف بودجه تولید فیلم‌های فاخر در بودجه سال آینده گفت: واژه «فیلم فاخر» یک واژه بی‌معنی و فاقد هویت است. چه کسی می‌تواند بسنجد که یک اثر فاخر است؟ وقتی می‌شود با بودجه ۲۰۰ میلیون تومانی فیلمی ساخت که از لحاظ ارزش هنری و حتی جذب مخاطب از یک پروژه چند ده میلیاردی بیشتر منفعت ایجاد می‌کند، واژه فیلم فاخر به خودی خود بی‌معنی می‌شود. این واژه مثل همان واژه‌های بی‌معنی که در دهه شصت تحت عنوان سینمای معناگرا ایجاد کردند که خروجی‌اش فردی مثل مخملباف بود که وضعیت امروزش مشخص است. واژه سینمای فاخر تنها کارکردش پر کردن جیب یک عده‌ای است که در نهایت خروجی آن‌ها هم نه برای سازمان‌ها و نهادهای دولتی مطلوب است و نه مخاطب از آثار رضایت دارد. اصولا چرا باید برای واژه‌ها یک بار و وزن اضافه درست کنیم که بعد از پس اداره‌اش برنیاییم؟ معنی فاخر یعنی چی؟ چه متر و معیاری برای فیلم «فاخر» وجود دارد؟ آیا صرف اینکه پروداکشن عظیم داشته باشد فاخر است؟ آیا فیلم «فاخر» فقط باید با پول دولت ساخته شود؟ یعنی کسی در بخش خصوصی بخواهد فیلمی با مفاهیم ارزشمند تولید کند امکانش نیست؟

نوروزی با بیان اینکه دولت نباید در تولید فیلم دخالت کند و بودجه را باید در زیرساخت صرف کند، گفت: اینکه دولت بخواهد در تولید فیلم حضور فعال داشته باشد، اشتباه است. بودجه‌های سینمایی باید در زیرساخت‌ها و تقویت زیرساخت‌ها، ساخت و تجهیز سالن‌های سینما در کشور استفاده شوند. بسیاری از فیلمسازانی که ادعای استقلال فکری و کاری دارند و با پز روشنفکری فیلم می‌سازند، از وام‌ها به مراتب بیشتر متنعم شدند و آثاری ساختند که اصلا مخاطب نداشته. یک عده هم در لباس ارزشی بودجه‌خواری می‌کنند. دخالت دولت در تولید محکوم به شکست است مگر با یک فرمول خاص اتفاق بیفتد. درغیر این‌صورت وام‌های خرد و بدون بازگشت که بین فیلمسازان پخش می‌کنند اصلا معنی ندارد. سال آینده برای سینمای ایران سال سختی است. دولت باید نسبت به معیشت و بیمه هنرمندان با حساسیت بیشتری کار کند. باید نسبت به تجهیز زیرساخت‌های فنی سینما مثل ساخت سالن و واردات تجهیزات فنی اقدام کند.

منبع: ایلنا