گره در گره، محصول ندانم‌کاری اقتصادی

آیت ماندگار- جهانگیر مصلی: اقتصاد در جوامع مختلف شاخص اصلی کارآمدی است و به‌همین دلیل دولت‌ها همه سعی‌شان را به‌کار می‌گیرند تا دغدغه‌های معیشتی جامعه را به کمترین حالت ممکن خود برسانند. دولت سیزدهم در شرایطی در مرداد ماه 1400 وارد پاستور شد که مردم تحت‌تاثیر خروج آمریکا از برجام، از اردیبهشت‌ماه سال 97 به‌یکباره با گرانی‌های 100 درصدی و بالاتر روبرو شدند و بر همین مبنا، ابراهیم رئیسی در مناظره‌های انتخاباتی با حمله به سیاست‌خارجی دولت روحانی گفت، ما معیشت مردم را به مناسبات بین‌المللی گره نمی‌زنیم. اما او و سایر دولتی‌ها بعد از شروع به‌کار فهمیدند بین شعار و عمل فرسنگ‌ها فاصله است تا اینکه از اردیبهشت‌ سال جاری بازهم شاهد سیر عجیب صعودی قیمت‌ها بودیم، مخصوصا اقلام خوراکی که بعضا گرانی 300 درصدی داشتند. شرح این شرایط این سئوال را در اذهان عمومی به وجود می‌آورد که «دولتی که قول داده بود، چرا در ترمیم فضای اقتصادی ناکام ماند؟»
کاظم‌اکرمی، وزیر آموزش‌وپرورش دولت زمان جنگ در این‌باره‌ می‌گوید: دولت با شعار باز کردن گره‌های اقتصادی از مردم رای گرفت. آنهم در حالی که ابراهیم رئیسی در کوران تبلیغات انتخاباتی به‌طور بسیار پررنگی مشکلات دولت قبل را برجسته کرد و وعده ترمیم اقتصاد را داد. به‌نظر من مشکل همینجا است. یعنی بدون اینکه شرایط را بشناسند و به الزام‌های ترمیم اقتصادی آگاه باشند، وعده و وعید دادند و گمان نمی‌کردند در همان ماه‌های ابتدایی دولت‌داری باید پاسخی قانع‌کننده برای مردم داشته باشند. دولت سیزدهم تا به‌امروز هیچ‌کاره‌ای انجام نداده است که نشانه‌ای از «اصلاح» در آن دیده شود. در نتیجهِ ندانم‌کاری‌ها مردم امیدی برای بهبود وضعیت ندارند که این خیلی بد است.
این چهره ادامه داد: قانونی نانوشته اینطور حکم می‌کند که تصمیم‌سازی و اجرایی کردن برنامه‌ها باید در پروسه‌ای منظم و با برنامه‌ریزی دقیق انجام شود. اینکه وزیر اقتصاد، معاون اول و معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری هر کدام نظری دارند و نظرشان را هم نظرِ صحیح می‌دانند، به خودیِ خود مشکل‌زا است. توصیه‌ام به رییس دولت چیزی جز این نمی‌تواند باشد که به تیم اقتصادی نظم بدهد و با در نظر گرفتن اینکه شاخص‌های اقتصادی ملاک اصلی کارآمدی یا عدم کارآمدی دولت است، از تحلیلگران اقتصادی با هر سلیقه و نگاهی کمک بگیرد. عِلمِ‌ اقتصاد علمی بسیار پیچیده و حساس است و به‌همین دلیل نمی‌توان تصمیم‌هایی در این حوزه گرفت که با واقعیت‌ همخوان نباشند. نمی‌دانم مشکل کجاست که آقایان برای اصلاح وضعیت اقتصادی حمیتِ لازم را ندارند. شاید هم مسایلی در میان است که ما از آن خبر نداریم.
کاظم اکرمی در پایان با اشاره به تاثیر تحریم‌ها در شلختگی اقتصادی گفت: این را می‌دانم که تا مشکلات ما با نظام بین‌الملل حل نشود،‌ نمی‌توانیم به بازشدن گره‌های اقتصادی امیدی داشته باشیم. واقعیت این است که مذاکرات هسته‌ای را الان کسانی در دست دارند که تا قبل از 28 خرداد 1400 مخالفتی صریح و رک با برجام و اساساً هر نوع مذاکره‌ای داشتند. آنها حتماً می‌دانند بدون برجام هیچ مشکلی حل نمی‌شود و به‌همين دلیل توقعِ مهم این است که مذاکرات را جدی‌تر بگیرند که ظاهراً این بنا را ندارند. شاید هم فکر می‌کنند با رابطه بر قرار کردن با کشورهای منطقه می‌توانند شکوفایی اقتصادی را رقم بزنند که این فکر، فکری غلط است.

مشکلات اقتصادی در مقایسه با حوزه‌های دیگر ، بیش از ده سال است که به مسئله اول کشورمان تبدیل شده است  و قاعدتا به علت فشاری که بر دوش مردم وارد می‌کند،  به دغدغه اصلی مردم مبدّل شده است.
نرخ تورم، افزایش حجم نقدینگی، کسری بودجه، افزایش هزینه‌های جاری، کاهش ارزش پول ملی، کاهش قدرت خرید مردم، کاهش نرخ اشتغال، کاهش رشد اقتصادی، تغییرات مستمر نرخ ارز، افزایش مداوم قیمت کالا و خدمات بخش دولتی و بخش خصوصی، کاهش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، کاهش بهره‌وری و... از جمله مشکلات و معضلات اقتصادی است که در یک کشور می ‌تواند وجود داشته باشد، اما در این نوشته در پی آن هستیم که مردم در دوره دولت سیزدهم نسبت به ریشه مشکلات و معضلات اقتصادی و مباحث آن چه دیدگاهی دارند. برای این منظور از نظرسنجی دانشگاه مریلند که سپتامبر 2021 یعنی حدود 2 ماه بعد از آغاز به کار دولت سیزدهم انجام شده است بهره بردیم. طبق این نظرسنجی از هر پنج نفر، سه نفر یعنی حدود 62 درصد،  مشکلات اقتصادی را مهم‌ترین چالش کشور در دوره  جدید می‌دانند و در میان مشکلات بی‌شمار اقتصادی، از نگاه مردم اصلی‌ترین مشکلات اقتصادی در مرحله اول تورم و قیمت بالای اجناس و بعد فقر و بعد از آن بیکاری است. یعنی از نظر مردم تورم، فقر و بیکاری به ترتیب اصلی‌ترین مشکلات اقتصادی کشورمان هستند.