تجارت ایران در تله تعطیلی پنجشنبه‌های دولت

اصلا همین خبر و مقایسه، شاید نشان بدهد که چطور آلمان، کشوری صنعتی و قدرتمند در اقتصاد است و ایران که قرار بود روزگاری ژاپن اسلامی باشد فعلا در مسیر کره شمالی شدن پیش می‌رود و اتفاقا با سخنانی که سخنگوی دولت رئیسی درباره تعطیلی روز پنجشنبه مطرح کرد لابد این کره شمالی شدن و دوری از مناسبات اقتصادی جهانی برای ایران افزایش نیز خواهد یافت.

جهان در حال آزمون تعطیلات پایان هفته سه روزه

به گزارش اقتصاد ۲۴ مساله تعطیلات پایان هفته سه روزه در حالی مطرح می‌شود که آلمان اتفاقا در تلاش برای احیای اقتصاد خود، آزمایشی را برای بررسی تاثیر کاهش ساعات کار بر بهره‏‏‌وری پرسنل آغاز کرده است. این برنامه از اول فوریه و مصادف با ۱۱ بهمن ماه سال جاری آغاز شده و به این ترتیب دولت آلمان به هزاران نفر از نیروی کار نیز اجازه می‌دهد که در هر هفته یک روز تعطیل اضافه داشته باشند؛ بدون این که ابدا حقوق کامل خود را از دست بدهند.

این تلاشی برای بهره وری بهتر نیروی کار در آلمان ارزیابی شده است، تلاشی که به نظر می‌رسد حالا بیشتر کشور‌های صنعتی و مدرن جهان در پی آن باشند چرا که برخلاف دولت‌ها در ایران و البته بخش بزرگی از کارفرمایان ایرانی، دولت آلمان باور دارد این تعطیلات نه تنها باعث بهره وری بهتر نیروی کار خواهد شد بلکه در نهایت به سود بخش خصوصی و دولتی و کارفرمایان است.

به گزارش اقتصاد ۲۴، موضوع جالب‌تر می‌شود اگر بدانید یورونیوز نیز در تیر ماه سال جاری در گزارشی تصریح کرده بود که پرتغال، در آن زمان، آخرین کشوری است که به‌دنبال نمونه کشور‌هایی مانند بلژیک و بریتانیا، آزمایش کاهش روز‌های کاری هفته به چهار روز را اعلام کرده است.
ایده طرح شده نیز ساده است: کارمندان چهار روز در هفته کار می‌کنند در حالی که حقوق یکسانی دریافت می‌کنند، مزایای یکسانی دارند و حجم کاری آن‌ها نیز دچار تغییر نمی‌شود.
طرفداران هفته کاری چهار روزه معتقدند که در صورت اجرای این طرح رضایت کارمندان همزمان با بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند و به نظر می‌رسد دستکم در بریتانیا این طرح کاملا موفق بوده است.

بلژیک و بریتانیا و آلمان پیشتاز در طرح تعطیلات سه روزه

اما بلژیک نخستین کشور اروپایی بود که برای چهار روز کاری در هفته، قانون وضع کرد. کارمندان بلژیکی در فوریه ۲۰۲۲ حق انجام یک هفته کاری کامل را در چهار روز به جای پنج روز معمول بدون از دست دادن حقوق به‌دست آوردند. قانون جدید در ۲۱ نوامبر سال گذشته به اجرا گذاشته شد. این قانون به کارمندان اجازه می‌دهد که چهار یا پنج روز در هفته کار کنند.

اما نمونه بعدی موفق را می‌توان بریتانیا دانست. به گزارش اقتصاد ۲۴ و به نقل از یورونیوز، نتایج یک تحقیق نشان داده است که چهار روز کار در هفته عملکرد کارمندان را بهبود می‌بخشد و بریتانیا نیز به وضوح در طرح آزمایشی چهار روز کاری در هفته موفق بوده است. شرکت‌هایی در بریتانیا که این طرح آزمایشی را در مدت شش ماه پیاده کردند پس از آن‌که این طرح را «بسیار موفق» توصیف کردند در حال برنامه‌ریزی برای دائمی کردن هفته کاری کوتاه‌تر هستند.

ده‌ها شرکت در این برنامه شش ماهه شرکت داشتند که در ژوئن سال گذشته برای بررسی تاثیر ساعات کاری کوتاه‌تر بر بهره‌وری کسب‌وکار‌ها و رفاه کارمندان آغاز شد. تاثیرات این طرح بر محیط‌زیست و برابری جنسیتی نیز سنجیده شد. حدود ۶۱ شرکت بریتانیایی با بیش از ۳ هزار و ۳۰۰ کارمند برای این برنامه ثبت نام کردند. پژوهشگران دانشگاه‌های کمبریج، آکسفورد و کالج بوستون به همراه چندین موسسه حمایتی غیردولتی نتایج این اقدام را بررسی کردند. اکثریت بزرگ (حدود ۹۲ درصد) از شرکت‌هایی که در دوره آزمایشی شرکت کردند تصمیم گرفتند که سیاست چهار روزه هفته کاری را پس از دوره آزمایشی حفظ کنند و در اوایل امسال از این آزمایش با عنوان «یک پیشرفت بزرگ» یاد کردند.

بهره وری بیشتر نیروی کار با تعطیلات بیشتر

حال در شرایطی که نتایج ده‌ها تحقیق و پژوهش نشان داده است که اتفاقا برای بهره وری بهتر از نیروی کار باید تعطیلات آخر هفته را افزایش داد؛ در ایران علاوه بر اینکه درگیر افسانه عجیب زیاد بودن تعطیلات هستیم، کارفرمایان ایرانی نیز گاه کاملا در مسیر معکوس تصور می‌کنند هر چه به نیروی انسانی فشار کاری وارد کنند لابد نتیجه بهتری می‌گیرند، این در حالی که سال هاست بخش منابع انسانی شرکت‌ها و موسسات بزرگ بر تعطیلی بیشتر برای تمرکز و بهره وری بهتر نیروی انسانی تاکید دارند.

این در حالی است که به گزارش اقتصاد ۲۴ برای سال‌ها این تصور بین ایرانیان مدام تقویت می‌شد که تعطیلات ایران بیشتر از سایر کشور‌های دنیا است. باید در نظر داشت تعطیلات مناسبتی و تعطیلات آخر هفته دو مقوله جدا هستند؛ اما با این حال، با در نظر گرفتن مجموع این دو، ایران باز هم تعطیلات کمتری نسبت به بسیاری از کشور‌های دنیا دارد.

یعنی در حالی که پیشرفته‌ترین و مرفه‌ترین کشور‌های جهان با تراز ممتاز اقتصادی در حال آزمون تعطیلات پایان هفته سه روز هستند، در ایران تعطیلات دو روز پایان هفته در شرایطی تصویب شده است که حالا روزهاست مجلس و دولت تعیین روز‌های تعطیلی را به یکدیگر پاس می‌دهند.

بحران تعطیلات پنجشنبه یا شنبه در ایران ادامه دارد

از این مشکلات که بگذریم تازه، بحران و چالش بعدی با دولت‌ها و مجالس ایران آغاز می‌شود که درک ناقصی از مساله تعطیلات در داخل ایران و روند جهانی آن دارند. در این راستا روز ۱۷ بهمن ماه، علی بهادری جهرمی در جمع خبرنگاران گفت که حالا منتظر جمع بندی صحن مجلس هستیم تا به تایید شورای نگهبان هم برسد. در لایحه ارسالی دولت به مجلس پنجشنبه و جمعه تعطیل اعلام شده است.

توجه کنید که سخنگو در حالی این روز‌ها را به عنوان تعطیلات مطرح می‌کند که پیش از این بار‌ها درباره بحرانی‌تر شدن وضعیت بانک‌ها در ارتباط با شبکه بانکی جهانی و همچنین مساله شرکت‌های بازرگانی و گمرکات با تعطیلی پنجشنبه به جای شنبه اخطار داده شده است، مساله‌ای که اگر تعطیلات آخر هفته، روز‌های پنجشنبه و جمعه باشد عملا با احتساب تعطیلی جهانی روز‌های شنبه و یکشنبه، تنها امکان سه روز ارتباط برای سیستم اقتصادی و تجاری ایران باقی خواهد ماند.

کما اینکه به گزارش اقتصاد ۲۴، پیش از این نیز انجمن اقتصاد ایران از مجلس و سایر نهاد‌های تصمیم‌گیر درخواست کرده بود با تعطیلی شنبه‌ها، روز‌های کاری مشترک با دنیا به جای سه روز به چهار روز در هفته افزایش یابد.

همچنین نمایندگان بخش خصوصی در اتاق تهران نیز، ضمن اعلام حمایت از اصلاح لایحه قانون مدیریت خدمات کشوری و ساماندهی تعطیلات پایان هفته که هم‌اکنون در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، خواستار قرارگیری تعطیلات پایان هفته در روز‌های جمعه و شنبه شدند.

خنجر از پشت دولت بر شانه بخش خصوصی و تجارت کشور

فرشاد پرویزیان، نایب رئیس انجمن اقتصاددانان ایران نیز پیش از این گفته بود: برای توضیح این مشکل باید نگاهی به تعطیلات در جهان داشته باشیم. در دنیا به طور معمول از هفت روز هفته دو روز تعطیلی دارند که شنبه و یکشنبه است. اما در ایران دو روز تعطیلی ما جمعه و پنجشنبه است که با جهان متفاوت است و این امر باعث می‌شود تا از هفته ۷ روز، چهار روز را عملا تعطیل باشیم. با این شرایط، هر ارتباطی در عالم تجارت به دلیلی عدم تطبیق تعطیلات قطع است. منطقی آن است که تعطیلات منطبق باشد.

نکته دیگر اینجاست که حتی کشوری مثل امارات به قیمت دو و نیم روز کردن تعطیلات، تلاش کرده تعطیلات پایان هفته خود را با مدل‌های جهانی منطبق کند. در امارات، روز جمعه به دلیل اهمیت برگزاری آئین سیاسی - عبادی نماز جمعه تعطیل است و این کشور در کنار تعطیلی شنبه و یکشنبه (منطبق با مدل جهانی)، نیم روز جمعه را نیز به این تعطیلی اضافه کرده است و شهروندان این کشور از ظهر روز جمعه برای شرکت در نماز جمعه تعطیل می‌شوند و عملا در حال‌حاضر تعطیلات دو و نیم روزه آخر هفته در این کشور وجود دارد. این بدان معناست که اکنون تنها ایران است که در بین کشور‌های منطقه، با یک روز تعطیلی رسمی فعال است و در نهایت اگر تعطیلی دو روز ایران ختم به روز‌های پنجشنبه و جمعه شود حتی برای بازرگانی با کشور‌هایی همچون امارات و ترکیه نیز با بحران و مشکل مواجه خواهد شد.

باید توجه داشت که تغییر روز‌های تعطیلات پایان هفته عمده کشور‌های اسلامی به‌ویژه کشور‌های حوزه خلیج‌فارس از پنج‌شنبه و جمعه به جمعه و شنبه در حدود ١٥ سال‌ پیش برای جبران زیان اقتصادی و بهره‌مندی بیشتر از تعاملات بین‌المللی و فرامنطقه‌ای و تقویت مبادلات نفتی و تجاری این کشور‌ها با کشور‌های غربی، دستاورد مهمی بوده‌ است.

حالا، اما به نظر می‌رسد که دولت رئیسی گوش‌ها را به طور کامل بر توصیه‌ها بسته است و شاید به طور خودآگاهانه قصد دارد مسیر را به اشتباه بپیماید؛ یعنی این بار به جای اینکه الگوی توسعه اقتصادی ژاپن در شرق آسیا را هدف قرار بدهد، به دنبال سیاست انزواطلبی و دوری از مناسبات جهانی به شیوه کره شمالی است.

اصرار دولت به تعطیلی پنجشنبه و جمعه برای تعطیلات پایان هفته شاید یکی از خطا‌های جدی در سیستم اقتصادی کشور باشد. کما اینکه همین چند شرکت باقی مانده اقتصادی که در بازار تجارت جهانی فعال هستند نیز به جای روز پنجشنبه، روز شنبه را برای تعطیلی پرسنل در نظر می‌گیرند، اما همچنان در مساله مراودات بانکی در تنگنا هستند و این مدل تعطیلی پایان هفته این تنگنا را برای آنان افزایش خواهد داد.