کُشتن حیوانات یا کِشتن درخت؟ مسئله این نیست!

هرسال که اعیاد، عزاداری‌ها و در کل مناسبت‌های ملی و مذهبی فرامی‌رسد، بسیاری از کاربران فضای مجازی به انتقاد نسبت به ذبح احشام درملأعام و به‌ویژه نحوه ذبح در این روز می‌پردازند که بجای گوسفند کشتن درخت بکارید و... اما آیا تابه‌حال چنین کنش‌هایی در جامعه تأثیری داشته تا از روند ذبح حیوانات در چنین مناسبت‌هایی کاسته شود؟ پاسخ قطعاً خیر است! به دو دلیل. اول آنکه بسیاری از مخالفان قربانی کردن حیوانات خود به این موضوع اعتقادی ندارند! یعنی به‌اصطلاح تنها برای پز روشنفکری دم از حقوق حیوانات در فضای مجازی می‌زنند؛ وگرنه در زندگی حقیقی عاشق دل و جگر قربانی هستند!

و دوم آنکه حامیان واقعی حیوانات نیز درک واقع‌بینانه و جامعه‌شناسانه‌ای از جامعه سنتی و مذهبی ایران ندارند و به‌این‌علت انتقادات رادیکال آنان در نزد افرادی که دست به عمل قربانی کردن حیوانات می‌زدند تنها مشتی شعار خنده‌دار یا ضد اعتقاداتشان به نظر می‌رسد و بس!

اما چه باید کرد؟ در گام نخست باید واقع‌گرا بود! نمی‌توان فرهنگ قربانی کردن حیوانات و صنعت دام‌پروری را چه از منظر مادی و چه از منظر معنوی درست یا غلط به‌یک‌باره از جامعه برچید و به‌کلی نفی کرد!

اما می‌توان جلوی خشونت علیه حیوانات به نام قربانی کردن در سطح شهر که آثار روحی ناگواری روی انسان‌ها و بخصوص کودکان نیز می‌گذارد را به‌راحتی گرفت!

چطور؟ نمی‌خواهم درباره فلسفه قربانی کردن حرف بزنم که برخی چون دکتر شریعتی و امام موسی صدر معتقدند بجای گوسفند باید نفس یا به‌اصطلاح گوسفند درون خود را قربانی کنیم؛ چراکه با انسان مذهبی و سنتی باید با زبان اعتقادات خودشان صحبت کرد!

البته با منطق! چراکه زبان روشنفکری و فلسفی توأم با توهین حامیان حقوق حیوانات، هرگز تأثیری نخواهد گذاشت روی این قشر.

ازاینجا شرع می‌کنیم آیا می‌دانستید آیت‌الله مطهری در صفحه ۴۰۹ از جلد ۲۵ مجموعه آثارشان به نقل از احادیث نوشته‌اند: «وقتی خانه‌مان را عوض می‌کنیم و می‌خواهیم به خانه جدید برویم یک گوسفند می‌کشیم. یا کاری نو می‌کنیم، یک گوسفند می‌کشیم. پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله این سنت رایج جاهلیت را باطل کرد و از آن نهی نمود که دوباره میان ما رایج شده است»

یعنی در اسلام کشتن احشام و خون ریختن برای دفع چشم و بلا و... به هر بهانه‌ای چه تولد و چه فوت امری خرافی است که توسط پیامبر نهی شده! آیا تابه‌حال کسی این موضوع را با زبان ساده برای اقشار متدین و سنتی جامعه تبین کرده است تا دست از خون ریختن به بهانه دفع زخم چشم بردارند؟ قطعاً خیر!

از سوی دیگر آیا می‌دانستید قربانی کردن حیوانات در روز عید قربان خارج از محلی که مناسک حج تمتع برگزار می‌شود معنا ندارد و جایی در کتب مقدس به‌عنوان فریضه دینی از آن یاد نشده؟ یعنی قربانی کردن احشام به بهانه عید قربان توسط حاجیان در شهرهای مختلف ایران همان عمل خرافی است که آیت‌الله مطهری می‌گوید!

اما درباب کشتار هزاران گوسفند در حین مناسک حج در کشور عربستان سعودی که از بین می‌رود و حتی شکم نیازمندان را هم سیر نمی‌کند چه باید کرد؟ آیا می‌دانستید در آیه ۱۹۶ سوره بقره که احکام حج را تشریح کرده آمده که: «هر کس به قربانی تمکن نیافت سه روز در ایام حج روزه بدارد و هفت روز هنگام مراجعت که ده روز تمام شود» یعنی طبق نوشته قرآن حتی حاجیان در خانه خود خدا و در حین اعمال حج می‌توانند بجای قربانی کردن گوسفند هفت روز روزه بگیرند اگر قربانی کردن مقدور نبود! آیا می‌توان با فرهنگ‌سازی مراجع توسط فتواهای فقهی هفت روز روزه گرفتن را بجای قربانی کردن در پاره‌ای از موارد ترویج کرد؟ البته که می‌شود!

البته در فقه اسلامی به نسبت به قربانی کردن دارایی خود در راه خدا و برای کمک به نیازمندان تأکید شده که مستحب است، مانند آنچه در ماه محرم اتفاق میفتد که سنت و آیین پسندیده‌ای است؛ اما آیا مانند ۱۴۰۰ سال پیش هنوز هم گوسفند و شتر تنها دارایی من و شماست؟ آیا نمی‌توان از دیگر دارایی‌های خود مانند حساب‌های بانکی شکم نیازمندان را سیر کنیم و در راه خدا قربانی‌شان کنیم؟

این مقاله را ننوشتم تا بگویم تمام آیین‌ها و سنت‌های ملی و مذهبی می‌تواند نیازهای انسان معاصر را رفع می‌کند! نه! این مقاله را ازآن‌رو نوشتم تا بگویم نمی‌توان با حرف‌های روشنفکری و لحن توهین‌آمیز و تهاجمی آیین‌های کهن را که هزاران سال است در رگ و خون مردم ریشه دوانده و در ذات خود فلسفه زیبایی نیز دارند را به‌یک‌باره حذف کرد! بلکه باید با استفاده از ظرفیت‌های عقلانی همان دین و مذهب جلوی خشونت‌ها و خرافات نهفته در یک آیین را گرفت و به‌اصطلاح آن را بروز و نونوار کرد در راستای حقوق بشر و حقوق حیوانات.